بازگشت
فلوشیپ کودک و نوجوان تهران: نقطه عطفی در توسعه نشر تخصصی ایران
1404/02/30-14:53
نخستین دوره « نشریاری (فلوشیپ) کودک و نوجوان تهران» به عنوان یک رخداد نوآورانه در حوزه نشر ایران، در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد و توانست با حضور بیش از 32 ناشر داخلی و 32 ناشر خارجی از 20 کشور، بیش از 80 عنوان کتاب تخصصی را در حوزه کودک و نوجوان به نمایش بگذارد. این رویداد با وجود محدودیت‌های زمانی و تغییرات مدیریتی، دستاوردهای مهمی در زمینه ایجاد بستر تخصصی، ارتقای تعاملات بین‌المللی و معرفی ادبیات کودک و نوجوان ایران رقم زد.
به گزارش ستاد خبری سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران؛ علیرضا نوری‌زاده، مدیر نخستین نشریاری (فلوشیپ) کتاب کودک و نوجوان تهران، ضمن تأکید بر جایگاه راهبردی ادبیات کودک در توسعه فرهنگی و آموزشی، معتقد است که چشم‌اندازی روشن برای ارتقای کیفیت نشر و توسعه بازارهای صادراتی فراهم شده است. وی در این گزارش به بررسی دقیق ابعاد این رویداد، دستاوردها، چالش‌ها، دیدگاه‌های کارشناسان و نقشه راه پیش رو می‌پردازد.
مقدمه: ضرورت و بستر شکل‌گیری نشریاری
ادبیات کودک و نوجوان همواره به‌عنوان پایه و اساس تربیت فرهنگی و آموزشی در هر جامعه‌ای شناخته شده است. در ایران، با وجود ظرفیت‌های گسترده و خلاقیت‌های فراوان در حوزه کودک و نوجوان، فقدان یک بستر تخصصی و بین‌المللی که ناشران این حوزه را گردهم آورد، یکی از موانع اصلی پیشرفت به شمار می‌رفت.
از سوی دیگر، بازار نشر ایران به دلیل تحریم‌ها، محدودیت‌های بین‌المللی و نبود امکانات کافی، کمتر توانسته بود سهمی در بازار جهانی نشر کودک و نوجوان داشته باشد. در چنین شرایطی، نشریاری (فلوشیپ) کودک و نوجوان تهران به‌عنوان بخشی از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران شکل گرفت تا با ایجاد فضایی تخصصی، ارتباطات جدیدی بین ناشران داخلی و خارجی برقرار شود و زمینه توسعه بازارهای جدید فراهم گردد.
طبق آمارهای رسمی، در نخستین دوره نشریاری (فلوشیپ) 32 ناشر ایرانی و 32 ناشر از کشورهای ایتالیا، عمان، ترکیه، هند، چین، عراق، مغولستان و چند کشور دیگر شرکت داشتند. این ارقام نشان‌دهنده استقبال بسیار خوب جامعه نشر از این ابتکار نوین است.
آمار و ارقام: عملکرد کم‌نظیر نخستین دوره
- بیش از 80 عنوان کتاب تخصصی کودک و نوجوان در نشریاری (فلوشیپ) عرضه شد.
- بیش از ۴۰۰ نشست B2B و مذاکرات مستقیم میان ناشران ایرانی و خارجی برگزار شد که در حدود ۷۵ درصد آن‌ها به قراردادهای همکاری یا تفاهم‌نامه‌هایی برای ترجمه و انتشار مشترک انجام شد.
- بخش آموزش و کارگاه‌های تخصصی با حضور ۱۵ سخنران داخلی و خارجی برگزار شد و بیش از ۵۰۰ نفر از ناشران و فعالان حوزه کودک و نوجوان در آن شرکت کردند.
این داده‌ها نشان می‌دهد که نشریاری (فلوشیپ) کودک و نوجوان تهران نه تنها یک رویداد نمایشی نبود؛ بلکه یک بازار تخصصی و محفل حرفه‌ای برای توسعه همکاری‌های فرهنگی و تجاری بوده است.
دیدگاه ناشران خارجی
تایفور اسن، مدیر انتشارات نار ترکیه معتقد است: «این رویداد بسیار منظم و حرفه‌ای برگزار شد و تجربه‌ای فراموش‌نشدنی بود که با ناشران محترمی دیدار کردیم که پیش از این فرصتی برای آشنایی با آن‌ها نداشتیم. این برنامه فرصت ارزشمندی برای گفت‌وگو درباره همکاری‌های آینده و آشنایی نزدیک با نشر کودک در ایران فراهم کرد.«
فاطیما شرونی، مدیر انتشارت یاسیر لاهور از کشور هندوستان اعلام کرد: «این برنامه یکی از بهترین تجربه‌های زندگی من بود. از طریق این فلوشیپ، نه‌تنها با برخی از بهترین ناشران جهان آشنا شدم، بلکه ارتباطات بسیار ارزشمندی نیز برقرار کردم. از صمیم قلب از مسئولان ایرانی برای حمایت‌هایشان سپاسگزارم.
این فلوشیپ همچنین از نظر ترجمه و دریافت گرنت‌ها اهمیت زیادی برای من داشت. تور تهران فرصتی فراهم کرد تا از مکان‌های تاریخی و فرهنگی این شهر دیدن کنیم. در کنار ارتباطات کاری، پیوندهای دوستانه و فرهنگی نیز شکل گرفت. در مجموع، برنامه نشریاری نشر تهران تجربه‌ای موفق و ارزشمند بود.»
Janybek Abidetegin از کشور قرقیزستان بیان کرد: «من واقعاً از حضور در برنامه بورس نشر تهران لذت بردم. با ناشران جدید بسیاری آشنا شدم و تجربیات ارزشمندی کسب کردم. آشنایی با کتاب‌های ایرانی برایم بسیار جذاب بود. ما همکاری‌هایی با ناشرانی برقرار کردیم که آثار فوق‌العاده‌ای تولید می‌کنند. امیدوارم خوانندگان قرقیز به‌زودی با آثار ادبی باکیفیت ایرانی به زبان قرقیزی آشنا شوند. پیش‌تر، فرصتی برای آشنایی با شاهکار حماسی فارسی «شاهنامه» فراهم شده بود؛ اکنون زمان آن فرا رسیده که با ادبیات معاصر ایران نیز آشنا شوند. علاوه بر این، با ناشرانی از کشورهای دیگر نیز تبادل تجربه داشتیم. پنل‌های گفت‌وگو نیز بسیار عالی بودند. هر کشور شرکت‌کننده اطلاعات مفیدی درباره وضعیت نشر خود ارائه داد. امیدوارم سال آینده این فرصت برای ما هم فراهم شود که کشور خود را معرفی کنیم. تور شهری نیز بسیار لذت‌بخش بود — این تور باعث شد مردم ایران را از نزدیک‌تر و بهتر بشناسیم.«
محمد آقیرآگراچا، مدیرآژانس ادبی اینتروتما از کشور ترکیه اعلام کرد: «من واقعاً معتقدم که این برنامه دستاورد بزرگی برای همه ما بود. دوستی‌های جدیدی شکل گرفت و روابط قدیمی‌مان نیز مستحکم‌تر شد. دیدار با ناشرانی از کشورهای مختلف برایم بسیار لذت‌بخش بود.«
راجیو، مدیر انتشارات کاتالیا از نپال عنوان کرد: «این فلوشیپ در سطح استانداردهای جهانی بود و هیچ نقطه ضعفی نداشت.» وی معتقد بود که ایران با این پتانسیلی که در نشر دارد باید زودتر از این وارد برگزاری چنین رویدادی می‌شد و مسلما ما شرکت‌کنندگان خارجی ، تبلیغ این رویداد را در خارج از ایران خواهیم کرد.
دیدگاه کارشناسان رسانه‌ای
خبرگزاری کتاب ایران (IBNA) در گزارش تحلیلی خود تاکید کرد که: «نشریاری (فلوشیپ) کودک و نوجوان تهران ضمن ایجاد یک پل ارتباطی میان ناشران داخلی و بین‌المللی، بستری فراهم کرد تا تولیدات فرهنگی ایرانی با رعایت استانداردهای بین‌المللی عرضه و معرفی شوند.»
این دیدگاه رسانه تخصصی کتاب بود و سایر رسانه‌ها نیز از منظر خود به این رویداد مهم پرداختند.
چالش‌ها و محدودیت‌ها
اگرچه نشریاری (فلوشیپ) در نخستین دوره خود دستاوردهای چشمگیری داشت، اما با محدودیت‌ها و چالش‌هایی نیز مواجه بود:
• تغییرات مدیریتی و زمان محدود: با توجه به تغییر دولت و جایگزینی مدیران اجرایی نمایشگاه، زمان کمی برای آماده‌سازی و برنامه‌ریزی کامل وجود داشت که باعث شد برخی امکانات و زیرساخت‌ها به طور کامل فراهم نشود.
• کمبود حمایت‌های مالی: محدودیت‌های اقتصادی و تحریم‌ها امکان جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی را محدود کرده است که در نتیجه مقیاس فعالیت‌ها کمتر از ظرفیت بالقوه باقی ماند.
نقاط قوت:
· نشریاری (فلوشیپ) تهران در نخستین دوره خود، توانست با وجود محدودیت‌های اجرایی و زمانی، حضور قابل توجهی از ناشران داخلی و خارجی را جذب کند و نشان دهد که می‌تواند مسیر موفقیت‌آمیزی در ادامه داشته باشد.
· بهره‌گیری از سامانه منسجم ثبت‌نام و پشتیبانی به هنگام.
· بهره‌گیری از تیم ترجمه توانمند.
· بهره‌گیری از تیم تولید محتوای با تجربه.
· برگزاری کارگاه‌های حرفه‌ای قبل و حین برگزاری.
· استفاده از کارشناسان محتوایی و اجرایی خبره متخصص در حوزه بین الملل.
· مدیریت توانمند در خصوص تعاملات و الزامات بین المللی با ناشران خارجی.
· برگزاری همزمان با نمایشگاه کتاب که مورد تاکید ناشران خارجی بود.
· استفاده از حامیان مالی.
· هویت بصری که مورد توجه ناشران خارجی قرار گرفت.
· روند ورود، خروج، اطلاع‌رسانی و سایر هماهنگی‌ها مورد رضایت ناشران خارجی بود.
· روند پیگیری قراردادها تا حصول نتیجه نهایی از ناشران داخلی و خارجی.
نقش مسئولان اجرایی و رسانه‌ها در مسیر آینده
با توجه به این تجربه ارزشمند، مسئولان اجرایی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و دست‌اندرکاران نشریاری (فلوشیپ) کودک و نوجوان باید برای دوره‌های آتی بر موارد زیر تمرکز کنند:
• افزایش بودجه و حمایت‌های مالی برای توسعه زیرساخت‌ها و جذب ناشران بین‌المللی بیشتر.
• ایجاد شبکه‌های منظم تبادل فرهنگی با کشورهای هدف برای تقویت همکاری‌ها.
• تقویت همکاری با نهادهای فرهنگی و رسانه‌ای جهت اطلاع‌رسانی و تبلیغات موثر.
رسانه‌ها نیز می‌توانند نقش کلیدی در انعکاس دستاوردها، نقد و بررسی تخصصی آثار و معرفی ناشران داشته باشند که این موضوع به ارتقای سطح عمومی فرهنگ کتابخوانی کودک و نوجوان کمک می‌کند.
دستاوردهای کلیدی و چشم‌انداز آینده
نمایشگاه سی‌وششم کتاب تهران، با توجه به تغییرات مدیریتی (باتوجه به تغییر دولت)، توانست به مدد برگزاری نشریاری (فلوشیپ) کودک و نوجوان، فصل جدیدی در نشر تخصصی کشور رقم بزند. این رویداد به معنای واقعی کلمه، نخستین تلاش منسجم و جدی برای تخصصی‌سازی نشر کودک و نوجوان ایران بود که ظرف مدت کوتاهی، نتایج قابل توجهی به همراه داشت.
اگر تنها همین دستاورد (برگزاری موفق نخستین دوره فلوشیپ) را ملاک قرار دهیم، همین کافی است تا دوره سی‌وششم را موفق و اثرگذار بدانیم. این موفقیت مبنایی است برای حرکت‌های بزرگ‌تر و پایدارتر در سال‌های آینده. چشم‌انداز فلوشیپ کودک و نوجوان تهران، تبدیل شدن به یک مرکز معتبر و جهانی برای معرفی، تبادل فرهنگی و تجاری ادبیات کودک و نوجوان است تا بتواند به‌عنوان پلی مستحکم میان ناشران ایرانی و بازارهای بین‌المللی عمل کند.
پیشنهادات راهبردی برای بهبود و توسعه نشریاری (فلوشیپ)
1. ایجاد دبیرخانه دائمی و ارتباط تنگاتنگ با گرنت
برگزاری نشریاری (فلوشیپ) به صورت دوره‌ای و با ساختاری مستقل از نمایشگاه کتاب تهران، می‌تواند زمینه‌های توسعه سریع‌تر و تخصصی‌تر را فراهم آورد. یک سازمان مستقل با هیئت مدیره متشکل از فعالان شناخته‌شده حوزه کودک و نوجوان، ناشران و نمایندگان فرهنگی، تضمین کننده استمرار و کیفیت بالای رویداد خواهد بود.
2. تقویت آموزش و توانمندسازی ناشران
برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های تخصصی در زمینه حقوق نشر، ترجمه، بازاریابی بین‌المللی و بهره‌برداری از فناوری‌های نوین، به ارتقای سطح دانش و مهارت ناشران کمک خواهد کرد و زمینه رشد صادرات کتاب‌های کودک و نوجوان را فراهم می‌آورد.
3. گسترش همکاری‌های بین‌المللی
امضای تفاهم‌نامه‌های همکاری با نمایشگاه‌ها، فلوشیپ‌ها و انجمن‌های نشر کودک و نوجوان در سایر کشورها، می‌تواند موجب تبادل فرهنگی مؤثرتر، همکاری‌های مشترک در تولید و ترجمه کتاب، و حضور گسترده‌تر در بازارهای بین‌المللی شود.
4. جذب حمایت‌های مالی و سرمایه‌گذاری‌های هدفمند
ایجاد صندوق‌های حمایتی و سرمایه‌گذاری فرهنگی برای پشتیبانی از پروژه‌های نشر کودک و نوجوان، به‌ویژه پروژه‌های نوآورانه و پژوهشی، می‌تواند به توسعه پایدار این حوزه کمک کند.
نتیجه‌گیری
نشریاری (فلوشیپ) کودک و نوجوان تهران گامی شجاعانه و موفق در مسیر تخصصی کردن نشر کودک و نوجوان در ایران بود. این رویداد علاوه بر ایجاد فرصت‌های همکاری و توسعه بازار، باعث شد تا ناشران داخلی چشم‌انداز روشنی از جایگاه جهانی ادبیات کودک ایران بدست آورند و انگیزه لازم برای حرکت به سمت استانداردهای بین‌المللی را پیدا کنند.
اگرچه چالش‌ها و محدودیت‌هایی در مسیر وجود دارد، اما با برنامه‌ریزی دقیق، حمایت‌های همه‌جانبه و بهره‌گیری از تجربیات جهانی، می‌توان انتظار داشت که نشریاری (فلوشیپ) تهران در آینده‌ای نزدیک به یک مرکز مرجع و تأثیرگذار در حوزه نشر کودک و نوجوان بدل شود و نقش بسزایی در ارتقای فرهنگ کتابخوانی و تربیت نسل آینده ایران ایفا کند.
