بازگشت
«هوش مصنوعی» آینه دانایی بشر است
1404/02/19-20:56
نشست «زبان، ادبیات و هوش مصنوعی» روز جمعه 19 اردیبهشت ماه، با حضور محمود فتوحی، عضو هیأت‌علمی گروه ادبیات و زبان فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، ابراهیم خدایار، استاد زبان و ادبیات فارسی، عاطفه عطری و مرتضی عنابستانی، دانشجویان دکترای زبان و ادبیات فارسی، در سرای اهل قلم سی‌و‌شمشمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.
به گزارش ستاد خبری سیوششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، ابراهیم خدایار، استاد زبان و ادبیات فارسی با اشاره به سه نقطه عطف انقلاب در تاریخ چهار سده اخیر زیست بشری، گفت: انقلاب کشاورزی از اواسط سده 17 میلادی، انقلاب صنعتی از اواسط سده 18 میلادی و انقلاب دیجیتال از دهه 80 سده بیستم میلادی، سه نقطه تاثیرگذار بر زندگی بشر بوده است. فن‌آوری و استفاده از نیروی ماشین به‌جای انسان، ترجیع‌بند این تحولات سه‌گانه است.
وی افزود: انسان‌ها طی سال‌ها تلاش کردند تا از دانش و مهارت خود برای ساخت ابزار مورد نیازشان و برای ارتقای زیست بهره‌مند شوند.
خدایار با اشاره به نقل قولی از هایدگر در سال 1954 میلادی، دو سال پیش از به رسمیت شناخته شدن هوش مصنوعی به عنوان شاخه آکادمیک در کتاب «پرسش از تکنولوژی» توضیح داد: هایدگر با اسرارآمیز دانستن ماهیت هوش مصنوعی، زنگ خطر مواجهه انسان با این فن‌آوری را به صدا در‌آورد. هایدگر نوشته بود که تکنولوژی نوعی انکشاف است و صرفا یک وسیله نیست. اکتشافی که در تکنولوژی عصر جدید هست نوعی تعرض و درافتادن با طبیعت و منابع محسوب می‌شود.
وی ادامه داد: این روزها دست‌آورد هوش مصنوعی، اهداف سنتی آن از جمله نمایش دانش، برنامه ریزی، یادگیری، پردازش طبیعی، ادراک و توانایی جابجایی و غیره را یکی پس از دیگری پس زده و به لحاظ هدف بلند مدت خودش یعنی هوش جامع و توانایی حل مسائل دلخواه، به سازنده خودش یعنی هوش انسانی طعنه می زند.
به گفته خدایار، مسیر حرکت این پدیده انسانی تا کجاست؟ این سوالی است که در محافل دانشگاهی طرح می‌شود که انسان و هوش مصنوعی می‌توانند چه نسبتی با یکدیگر داشته باشند؟ زمان این را قضاوت خواهد کرد.
در ادامه این نشست، محمود فتوحی، در خصوص نقد ادبی در سکوهای دیجیتال گفت: ظهور چهار پارادایم تحلیلی در دوران پسارایانه، منتقد دورگه و دو ساحتی، مسأله نقد دموکراتیزه، نقد ادبی و چالش‌های فلسفی و اخلاقی در نقد هایبریت یا دورگه، از موضوعات قابل بررسی در این حوزه است.
وی با اشاره به اینکه امروزه می‌توان یک ربات شخصی ساخت، تصریح کرد: اگر مجموعه‌های انتقادی و نظری این ربات را با هر نامی، به هوش مصنوعی بدهیم و از آن هرچه، از جمله تحلیل و نقد بخواهیم، می‌توانیم ربات‌های منتقد را در فضای نقد ادبی فعال کنیم و الان نیز این موضوع، جاری است.
فتوحی ادامه داد: در آینده با توجه به دستورالعمل‌ها و برنامه ریزی‌های پیشرفته‌تر در حوزه هوش مصنوعی می‌توانیم با لشکری از منتقدان و نظریه‌پردازان این حوزه روبه‌رو بشویم.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه هوش مصنوعی در سه ساحت مختلف، نتایج خوبی به ما می‌دهد، بیان کرد: یکی در حوزه سبک شخصی نویسنده که بسیار دقیق است. کار دوم، عواطف و احساسات مندرج در متن را استخراج و درجه بندی می‌کند. و مورد سوم، در حوزه کشف پیوندهای متنی در ساحت ابرداده‌های میلیونی یا میلیاردی، یک ایده را در ساحت داده‌ها به ما می‌دهد.
فتوحی افزود: در نتیجه، امروزه مطالعات علوم انسانی دیجیتال به لحاظ معرفتی و شناختی از اساس، متفاوت از علوم انسانی پیش از دیجیتال استُ و یک فلسفه جدید برای آن نیاز است. تا امروز تلاش می‌کردیم نظریه ادبی بخوانیم، امروز این امر کهنه به نظر می‌رسد. ما با پرسش‌های جدید در حوزه ادبیات و نقد، مواجه شده‌ایم که برای آن پاسخی نداریم. تنها کسانی می‌توانند به آن پاسخ بدهند که آشنایی با متن و داده های دیجیتال داشته باشند.
وی با اشاره به ظهور پارادایم‌های تحلیلی جدید که اساسا نوع نگاه به ادبیات را تغییر می‌دهد، توضیح داد: تحلیل داده بنیاد، خوانش جزء نگر محاسباتی و دقیق، الگوشناسی و قاعده‌سازی، و تطبیق بنیاد فرهنگی بی‌مرز (عبور از مرزهای زبان و ترجمه)، ویژگی‌هایی است که انسان ندارد و نتیجه آن دگرگونی نقد ادبی خواهد بود و در این میان از دریافت‌های شهودی به سوی دریافت‌های ماشینی حرکت می‌کنیم.
این استاد دانشگاه گفت: انسان کیفیت‌گراست و درک ذهنی دارد حال آنکه ماشین قطعیت‌مدار است و تحلیل عینی دارد.
در ادامه این برنامه، عاطفه عطری، پژوهشگر ادبیات التکرونیک با اشاره به رابطه انسان و ابزارهایش گفت: این یک رابطه یک سویه و یک طرفه نبوده و ابزار و انسان همدیگر را شکل داده‌اند. امروزه تکنوزایی اشاره دارد که انسان و فن‌آوری، همزمان باهم تکامل یافته‌اند.
وی افزود: ذهن و زبان همیشه در قالب زبان و رسانه معنا پیدا می‌کند. سوال مهم این است که با وجود اهمیت ابزار و این بدن، چرا در تاریخ مطالعات ادبی، این بدن و مادیت اجرایی ادبیات نادیده گرفته شده است و چطور عادت کرده‌ایم ادبیات را بی‌بدن بخوانیم.
عطری اضافه کرد: در این مسیر ما ابتدا ادبیات شفاهی داشتیم و بعد به ادبیات مکتوب رسیدیم. امروز با ظهور تکنولوژی و فن‌آوری، ادبیات بدن تازه ای پیدا کرده و آن پیکسل است. ادبیات الکترونیک بر پیکسل ها می‌نشیند و خودش را به اجرا می‌گذارد.
در ادامه این نشست، مرتضی عنابستانی، توسعه دهنده ادبیات الکترونیک نیز به روایتگری تعاملی با استفاده از مدل‌های زبانی هوش مصنوعی و تاثیر ابزارها روی ما سخن گفت.
سیوششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۱۷ تا ۲۷ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ با شعار «بخوانیم برای ایران» در محل مصلی امام خمینی(ره) در حال برگزاری است. همزمان با برگزاری بخش حضوری نمایشگاه کتاب ۱۴۰۴ تهران، بخش مجازی نمایشگاه نیز در سامانه book.icfi.ir امکان خرید غیرحضوری کتاب را برای علاقه‌مندان مهیا کرده است.
