بازگشت
آثار تاجیکی منتشر شده در ایران به خوبی معرفی و توزیع نشدند/دیواری به نام سیریلیک
1402/02/26-11:21
جواد رسولی گفت: ما در ایران آثار منتشر شده در تاجیکستان را به حد مناسب به فارسی نویسه‌گردانی نکرده و در ایران کم منتشر کردهایم و آنهایی را هم که منتشر کردهایم خوب معرفی و توزیع نکرده‌ایم.
جواد رسولی؛ مدرس و کارشناس نشر کتاب، نایب رئیس و دبیر پیشین و عضو کنونی انجمن دوستی ایران و تاجیکستان در گفت‌وگو با ستاد خبری سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، بیان کرد: بر اساس مشاهدات و ملاحظات بنده، قریب به سی سال پس از استقلال تاجیکستان صنعت نشر این کشور رشد نسبتا مطلوبی کرده است. به‌خصوص ناشرانی که ارتباطات حکومتی یا دولتی دارند؛ این هم دلیلی ندارد جز افزایش درآمد کشور به طرق مختلف و به نوعی رشد مالی و اقتصادی مجموعه مردم و کشور. درواقع پس از آن‌که هر حکومتی نیازهای اولیه مردم را فراهم کند موضوعات و مقولاتی مانند مسائل فرهنگی در ردیف بودجه‌هایی قرار می‌گیرد که هم حکومت به آن توجه دارد و تسهیلاتی ایجاد می‌کند و هم بخش خصوصی وارد این کار می‌شود.
وی در ادامه با اشاره به اینکه تمام مسائل در تاجیکستان قبل از استقلال از طریق اتحاد جماهیر شوروی ساماندهی می‌شد، گفت: پس از استقلال هم کشور نو بنیانی از نظر استقلال سیاسی و اقتصادی شد که قصد داشت اقتصاد را برای خود بازسازی کند. از سالی که سایه اتحاد جماهیر شوروی از روی این کشور برداشته شد تاجیک‌ها دچار مشکلات فراوانی شدند اما امروزه در بسیاری از قسمت‌های دولتی، حمایت‌های ساماندهی شده و با برنامه‌ای صورت می‌گیرد؛ از تولید محتوای فرهنگی از جمله دانشنامه‌ها بگیرید تا تولید و نشر کتاب‌های متنوع.
رسولی ادامه داد: به جهت اینکه «نشر» یک صنعت است، تولیداتی دارد و آن تولیدات طبیعتاً در حوزه فرهنگی است و به‌قولی بستر کار این صنعت، فرهنگ است که موضوعات علمی، آموزشی و… را دربرمی‌گیرد؛ این صنعت برای ادامه حیات نیازمند سرمایه‌گذاری و دریافت سود است. تاجیکستان نیز همانند سایر کشورها باید به این سمت حرکت کند و می‌کند و بخش خصوصی نیز فعال‌تر شده است؛ یکی از دلایل این امر نیز سرمایه‌گذاری سایر کشورها در این خصوص در تاجیکستان است و متاسفانه ایران از این بستر آماده استفاده نکرد. به واقع ایران می‌توانست در حوزه‌های مختلف همچون خدمات شابک و فیپا، مشارکت در تولید محتوا و نشر و توزیع و... اقداماتی انجام دهد که این امر صورت نگرفت و کشورهای دیگری همچون ترکیه و چین میدان پیدا کردند.
این کارشناس نشر کتاب درباره پیوند صنعت نشر ایران و تاجیکستان مطرح کرد: سابقا بخش خصوصی و دولتی ایران در تاجیکستان فعالیت جدی و نسبتاً خوب و حتی کتابفروشی داشتند ولی به دلایل مختلفی این ارتباطات، تبادلات و فعالیت‌ها کاهش پیدا کرده است.
وی افزود: نکته حائز اهمیت این است که این مراودات صرفا مرتبط با بخش خصوصی نبوده و نیست. به دلیل تسلط حوزه دولتی در هر دو کشور بسیاری از این موضوعات که می‌تواند به عنوان حوزه‌های فرهنگی، علمی، آموزشی، صنعت مستقل، مردمی و… محسوب شود زیر سایه تصمیمات حاکمیتی قرار می‌گیرد. به همین دلایل بخش عمده تصمیم‌هایی که بخش خصوصی دو کشور اتخاذ می‌کنند، نمی‌تواند مستقلا ادامه پیدا کند و دست کم نیازمند ثبات در قوانین و اجرای آییننامهها و سیاستگذاری حاکمیتی دارد.
رسولی با اشاره به یگانگی فرهنگی دو کشور گفت: وجود و کاربرد زبان فارسی در ایران، تاجیکستان و افغانستان می‌تواند بسیار در پیوندهای فرهنگی و حفظ موقعیت فرهنگی نقش‌افرین باشد و حتی امنیت سیاسی را برای طرف‌ها فراهم کند. نباید توقع داشته باشیم تبادلات فرهنگی ایران و تاجیکستان تنها از طریق کتاب صورت بگیرد. به جهت اینکه کتاب محصولی است که به مقدمات اقتصادی نیاز دارد. اما این تبادلات فرهنگی می‌تواند در حوزه‌های مختلفی همچون موسیقی، تئاتر، فیلم و… نیز صورت گیرد و اگر تنها بر یکی از این قطعات پازل تمرکز کنیم پاسخگوی نیازهای ارتباطی، فرهنگی و علایق دانشمندان، ادیبان و فرهیختگان نخواهد بود.
عضو انجمن دوستی ایران و تاجیکستان ادامه داد: یکی از موضوعاتی که برخی از فرهیختگان ایرانی به آن دقت نمی‌کنند این است که نمی‌توانیم محتوایی که داریم را عینا برای مردمان تاجیکستان برگردان کنیم؛ علاوه‌بر محتوا مسئله خط نیز مطرح است؛ ما دیواری به نام خط سیریلیک داریم که اجازه نمی‌دهد به صورت مداوم و پیوسته محصولات فرهنگی خود را در قالب کتاب به این کشور منتقل کنیم. یکی از موضوعاتی که باید به آن توجه کرد این است که ما نیز کوتاهی‌هایی کردهایم از این جهت که آثار منتشر شده در تاجیکستان را به حد مناسب به فارسی نویسه‌گردانی نکرده و در ایران کم منتشر کردهایم و آنهایی را هم که منتشر کردهایم خوب معرفی و توزیع نکرده‌ایم. به واقع ثبات و استمراری در این امر نبوده است. به هر حال مسئله خط از جمله موانعی است که بسیاری به آن توجه ندارند، هرچند کار پرهیزینه‌ای است اما باید جدی‌تر به آن توجه کرد.
این کارشناس و مدرس نشر کتاب درباره حضور تاجیکستان به عنوان میهمان ویژه در سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گفت: سال‌ها پیش در انجمن دوستی ایران و تاجیکستان تلاش‌هایی برای این امر صورت گرفته بود و اکنون که این امر رخ داده خبر خوبی است. به واقع این حضور برای برقراری هرچه بهتر ارتباطات فرهنگی بسیار مبارک و فرصت مغتنمی است. سازمان‌های مردم نهاد نیز در این حوزه می‌توانند بسیار تأثیرگذار باشند. امیدوارم دبیرخانه یا میز دائمی‌ای طراحی شود تا این ارتباطات بین فضای نشر و فرهنگ ایران و تاجیکستان جدی‌تر، منسجم‌تر صورت بگیرد و بنیادین و ماندگار باشد؛ بودن چنین میز یا اتاق فرهنگ مشترک سابقه دارد؛ کما اینکه سال‌های پیش با همکاری دو کشور در دانشگاه ملی تاجیکستان «اتاق ایران» طراحی و بنیانگذاری شد، گرچه به یاد ندارم که برعکس این امر صورت گرفته باشد.
این فعال فرهنگی و عضو انجمن صنفی ویراستاران به پیوند فرهنگی ایران و تاجیکستان اشاره و بیان کرد: باید تلاش کنیم این پیوند فرهنگی خود را نشان دهد. حضور تاجیکستان در نمایشگاه کتاب سی‌وچهارم ویترینی است برای بازنمایی فرهنگ یگانه این دو کشور. بودن فضایی مثل نمایشگاه که اجازه دهد ارتباط مستقیمی بین تاجیکستان و فرهیختگان و ادیبان در حوزه فرهنگی به ویژه کتاب این کشور با ایرانیان صورت گیرد فرصتی بسیار مغتنم است. امیدواریم این رشته باریک نور پیوند و نمایش فرهنگی بیش از این تابان شود و ادامه پیدا کند.
جواد رسولی در پایان با اشاره به حضور خود در کشور تاجیکستان به منظور تحصیلات تکمیلی در رشته فولکلور و نیز برپایی غرفه نمایشگاه مرتبط با کتاب گفت: نیاز و علاقه مردم تاجیک به خط فارسی یا به قول خود ایشان «خط نیاکان» بسیار زیاد بوده و هست و بایسته است که ایران نقش حمایتی و آموزشی و فرهنگی خود را با استفاده از تجربیات فعالان غیردولتی و انجمن‌های مردم نهاد که سال‌ها پیش از این در این راه تلاش کردهاند بازیابی کند و گسترش دهد. جای یادآوری دارد، اولین کشوری که در تاجیکستان سفارت خانه خود را بنا کرد ایران بود و این نشان دهنده این موضوع است که ما در حوزه مسائل دولتی و ارتباط فرهنگی پیشگام بوده‌ایم و باید آن پیوند و تلاش و شکوفایی و مراودات و مهربانی‌های دوسویه را مجددا احیا کنیم.
سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۲۰ اردیبهشت آغاز به کار کرده و تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ در مصلی امام خمینی (ره) و همزمان به‌صورت مجازی در ketab.ir ادامه دارد.
