بازگشت
ساختار آموزشی باید پژوهش‌محور شود/ ضرورت تغییر ساختاری در فرهنگ
1402/02/26-09:21
اسماعیل شیرعلی در حاشیه بازدید از نمایشگاه کتاب سی‌وچهارم بیان کرد: در افزایش سرانه مطالعه ابتدا باید فرهنگ‌سازی کرد و هم نظام آموزش عالی کشور و هم آموزش و پرورش باید پژوهش‌محور پیش بروند. وقتی مخاطب پژوهش‌محور شود، در مطالعه خودجوش می‌شود. از این رو، این فرهنگ نیازمند تغییر ساختاری است.
به گزارش ستاد خبری سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، اسماعیل شیرعلی؛ مشاور معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با حضور در نمایشگاه کتاب سی‌وچهارم، ضمن بیان اینکه نمایشگاه کتاب یک هماورد بزرگ فرهنگی است، گفت: برگزاری نمایشگاه کتاب یکی از توفیقاتی است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در دولت جمهوری اسلامی ایران اتفاق افتاده است و هر سال با رفع دغدغه‌های اهالی صنعت نشر و مردم به‌طور جدی برگزار می‌شود. تقریبا هیچ سالی به غیر از دوران همه‌گیری کرونا نبوده است که نمایشگاه به شکل فیزیکی برگزار نشود و حتی در دوران همه‌گیری این بیماری منحوس نیز مسئولان چاره‌جویی کردند و نمایشگاه کتاب مجازی را برپا کردند. امیدوارم این اتفاق مبارک به همین شکل با قدرت باقی بماند و هر سال شکوفاتر از گذشته برگزار شود.
وی افزود: همان‌طور که می‌دانید علم با فرهنگ رابطه ناگسستنی دارد و این دو به یکدیگر گره خورده‌اند. در نمایشگاه کتاب، صاحبان نشر که خودشان بنگاه بزرگ و تاثیرگذار در عرصه فرهنگ کشور هستند، طی یک گردهمایی با یکدیگر در زمینه‌های مختلف بحث و تبادل‌نظر کرده و ایده‌های جدیدی را خلق می‌کنند. بنده به‌عنوان یک پژوهشگر و استاد علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی، وقتی به نمایشگاه کتاب قدم می‌گذارم با تورق کتاب‌ها ایده‌های جدید به ذهنم متبادر می‌شود و سعی می‌کنم از ایده‌های خلاقانه در تالیفات جدید خود استفاده کنم.
این عضو هیئت علمی در پاسخ به این سوال که نمایشگاه چقدر توانسته است در افزایش سرانه مطالعه تاثیرگذار باشد، اظهار کرد: نمایشگاه کتاب برای کتاب‌دوستان و کتاب‌بازان یک نوع مسابقه محسوب می‌شود. اتفاق بزرگی که در این مکان شکل می‌گیرد، همان روابط اجتماعی موثر نویسنده، مولف، مخاطب و ناشر است که منجر به تولیدات فاخر در عرصه فرهنگ می‌شود. مناظره چهره‌به‌چهره اهالی فرهنگ در نمایشگاه کتاب موثرتر از فضای مجازی است و تاثیرات خاص خود را هم خواهد گذاشت.
اسماعیل شیرعلی با بیان اینکه چرا میزان فروش کتاب را که رونق نمایشگاه محسوب می‌شود، نمی‌توان جزو آمار کتابخوانی مردم به حساب آورد، گفت: جای تشکر دارد که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای طلاب، دانشجویان و دانش‌آموزان یارانه خرید کتاب در نظر گرفته است؛ اما به نظر من اگر می‌خواهیم همه کتابخوان شوند باید برنامه‌هایی برای تشویق مخاطبانی که کتاب می‌خرند اما نمی‌خوانند در نمایشگاه کتاب ترتیب دهیم و از آنها سوال کنیم فلان کتابی را که خریداری کرده‌اند در چه مدت زمانی قصد دارند مطالعه کنند.
وی درباره افزایش مطالعه در جامعه راهکارهایی را ارائه و بیان کرد: در افزایش سرانه مطالعه ابتدا باید فرهنگ‌سازی کرد و سپس تحقیق و پرسش کرد که مخاطب چه نیازهایی دارد. وزارت آموزش و پرورش کشور در ترویج فرهنگ مطالعه از همه دستگاه‌ها نقش پررنگ‌تری دارد که باید به ایفای نقش خود به نحو احسن بپردازد. ما فرهنگ پژوهش را در مدارس کشور نداریم. هم نظام آموزش عالی کشور و هم آموزش و پرورش باید پژوهش‌محور پیش بروند. کشورهای دنیا سالیان سال است بهدنبال این روش می‌روند و دانش‌آموزان و دانشجویان خود را پژوهش‌محور بار می‌آورند. مشکل اصلی ما این است که وزارت آموزش و پرورش از بچه‌ها یک ضبط صوت درست می‌کند و تاکید هم دارد که شما همین را حفظ کنید و ما همین را می‌خواهیم. در صورتی که در دنیا چنین چیزی نیست. در دنیا سالیان سال است که بحث حفظ کتاب دیگر منسوخ شده است. وقتی مخاطب پژوهش‌محور شود، در مطالعه خودجوش می‌شود. از این رو، این فرهنگ نیازمند تغییر ساختاری است.
مشاور معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تصریح کرد: دیپلماسی علمی کاملا شناخته شده در دنیاست و هیچ تعارضی ندارد. در دیپلماسی اقتصادی منافع منفعت‌طلبانه مطرح می‌شود. جا دارد مسئولان در دیپلماسی فرهنگی و تقویت روابط بین کشورها بیشتر کار کنند و نمایشگاه کتاب یکی از بهترین مکان‌ها برای تبادل دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران با سایر کشورهاست. جا دارد که روی دیپلماسی علمی که فاخرترین و موفق‌ترین دیپلماسی است نیز سرمایه‌گذاری شود. نمایشگاه کتاب توانسته است برای همه سلایق فکری و فرهنگی و قومیتی در ایران خوراک فکری تولید کند اما باز هم همه‌چیز نسبی است. واقعیت مطلب این است که برای رسیدن به قله رضایت جای کار بسیار داریم. به نظر من انتشاراتی‌ها باید به شکلی مستقل‌تر بتوانند رسالت‌های فرهنگی و اجتماعی خود را دنبال کنند. یعنی می‌توان با حذف جزم‌اندیشی‌ها ملاحظات کاملا هوشمندانه‌ای را به حداکثر برسانیم. چیزی که الان وجود دارد رضایت‌بخش نیست؛ نمی‌توان گفت نتوانسته، توانسته، ولی اینکه چقدر توانسته و چقدر می‌تواند موثرتر باشد مهم است.
شیرعلی در پاسخ به این سوال که روزی چند ساعت مطالعه می‌کند و به چه کتاب‌هایی علاقه دارد، اظهار کرد: رکوردم پانزده ساعت مطالعه در روز بوده است. حوزه تخصصی من جامعه‌شناسی است ولی به خاطر علایق شخصی گذشته از دوران دانشجویی در حوزه سیاست هم کتاب‌هایی را مطالعه می‌کنم. شاید باور نکنید اما آن‌قدر علاقه به کتاب دارم که از اولین روز برپایی نمایشگاه تا بهحال سالی نشده است که شرکت نکرده باشم.
این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه از بخش‌های مختلف نمایشگاه کتاب بازدید کرده است، نظر خود را این‌گونه بیان کرد: قدم زدن در فضای آن حال و هوای خوبی دارد. با قدم زدن در فضای نمایشگاه ایده‌های خلاقانه‌ای به ذهنم متبادر می‌شود که برای تالیفات جدیدم می‌توانم از آن استفاده کنم.
وی در پایان با اشاره به بازدید خود از ناشران خارجی و بخ بین‌الملل نمایشگاه کتاب سی‌وچهارم گفت: خوشبختانه امسال اتفاقات خوبی رخ داده است و به نظر من، حوزه بین‌الملل یک گام رو به جلو بود؛ از فضای بهتری نسبت به سال گذشته برخوردار است. امسال مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تسهیلات بیشتری به لحاظ دسترسی به خدمات رفاهی برای بازدیدکنندگان محیا کرده‌اند و امکان دسترسی به آب آشامیدنی بیش از بیش فراهم شده است. در زمینه راهروها و جانمایی غرفه‌ها نیز امسال شاهد فضای متفاوت‌تری از سال‌های گذشته هستیم. متراژ بیشتر و طراحی متناسب در سالن‌ها و غرفه‌ها به‌خصوص در بخش ناشران عمومی و خارجی باعث شده است که نمایشگاه برای حضور و خرید کتاب دل‌بازتر و دلنشین‌تر شود.
سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۲۰ اردیبهشت آغاز به‌کار کرده و تا ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ در مصلی امام خمینی (ره) و همزمان به‌صورت مجازی در ketab.ir ادامه دارد.
