بازگشت
گفتمان‌های نوشتن و خواندن در سال‌های دفاع مقدس را از گفتمان‌های پس از آن جدا کنیم
1402/02/21-14:05
حمیدرضا شکارسری در نشست «شعر، داستان، رمان انتخابی برای خواندن» با بیان اینکه ما باید گفتمان‌های نوشتن و خواندن در سال‌های دفاع مقدس را از گفتمان‌های پس از دفاع مقدس جدا کنیم، گفت: در سال‌های دفاع مقدس حماسه جایگاهی ویژه داشت، اما اکنون این‌چنین نیست و شعرا باید رویکردی نوستالژیک و عاطفی به دفاع مقدس داشته باشند.
به گزارش ستاد خبری سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نشست «شعر، داستان، رمان انتخابی برای خواندن» از سلسله برنامه‌های نخستین روز نمایشگاه کتاب سی‌وچهارم با حضور مصطفی خرامان؛ نویسنده و پژوهشگر ادبی و حمیدرضا شکارسری، شاعر و منتقد ادبی در سرای اهل قلم و با همکاری مجمع ناشران دفاع مقدس برگزار شد.
ادبیات دفاع مقدس در طول جنگ قوام گرفت
در ابتدای این نشست مصطفی خرامان با اشاره به اینکه ادبیات دفاع مقدس عمدتا در طول جنگ ایران و عراق قوام گرفت، گفت: با احترام به تمامی شهدا، متاسفانه باید بگویم این ادبیات پس از جنگ آن‌گونه که باید و شاید شکل نگرفت. البته آمارها بالاست اما بیش از آنکه به کیفیت و محتوای آثار فکر شود، به کمیت فکر شده است. ما نتوانسته‌ایم از نویسندگان خوب کشور برای ورود به این عرصه دعوت به عمل آوریم تا ادبیاتی ماندگار ایجاد کنیم. این در حالی است که درخصوص جنگ‌های جهانی آثار ماندگاری ایجاد شده است.
خرامان در ادامه درباره داستان‌های کوتاه در حوزه دفاع مقدس عنوان کرد: داستان کوتاه در حال حاضر زمینه‌ای در کشور ما ندارد. یکی از علل این امر این است که ناشران به داستان کوتاه علاقه‌مند نیستند و این مسئله ریشه در بی‌رغبتی مخاطبان نسبت به این نوع آثار دارد. بی‌رغبتی مخاطبان هم به این دلیل است که آن‌ها با خریداری یک مجموعه‌داستان، تنها با یکی دو داستان خوب مواجه می‌شوند و باقی داستان‌ها را درخور توجه نمی‌یابند. بنابراین داستان کوتاه باید رشد کند و یکی از بخش‌هایی که در حوزه دفاع مقدس باید مورد توجه قرار گیرد، داستان کوتاه است که متاسفانه در این حوزه کار خاصی انجام نشده است.
وی درخصوص رمان‌های حوزه دفاع مقدس هم گفت: یک رمان باید جذاب باشد. اما چگونه؟ با تکنیک‌های نوشتن و توجه به موضوعات روز و... اما با وجود اینکه حوزه دفاع مقدس متولی زیاد دارد در حوزه ادبیات دفاع مقدس کار زیادی برای آموزش و پرورش نویسندگان خوب انجام نمی‌شود. در بعضی موارد راجع به زندگی شهدا زندگینامه‌های داستانی نوشته شده اما نویسنده به جای استفاده از مهارت‌های نویسندگی برای جذابیت دادن به زندگینامه از تخیل خود استفاده کرده است که امری نادرست است.
خلق شعر دفاع مقدس کم شده است
در ادامه این نشست، حمیدرضا شکارسری با اشاره به اینکه ادبیات داستانی در شکل فعلی آن یک پدیده نوظهور و مدرن است، اظهار کرد: این در حالی است که شعر یک پشتوانه تاریخی بسیار غنی دارد. ما در شعر معاصر پشتوانه ادبیات مشروطه را داریم که شعر را وارد زندگی روزمره مردم کرد. شعر مثل یک سند عمل می‌کند؛ کمااینکه اگر شعر دوره مشروطه را بخوانیم مثل این است که تاریخ مشروطه را خوانده‌ایم.
او با بیان اینکه شعر دفاع مقدس فرایندی یکنواخت نیست، یادآوری کرد: کیفیت و کمیت شعر در طول زمان تغییر کرده است. مثلا وقتی دفاع مقدس به درازا کشید و قدری فرسایشی شد، اشعار از حالت حماسی به حالت اجتماعی تبدیل شد. اما در حوزه ادبیات داستانی پس از جنگ، غیر از چند رمان مثل نوشته‌های اسماعیل فصیح، تمرکز نویسندگان روی آثار کوتاه بوده است. این آثار کوتاه مثل این هستند که بخواهند سکانس‌هایی از جنگ را نشان دهند و بعد وظیفه خود را انجام‌شده بدانند. از سوی دیگر، تعداد خلق شعر دفاع مقدس هم به لحاظ کمّی کم شده است. ضمن اینکه فرم این آثار به‌روز نیست و شاعران مطرح ما کمتر به سراغ ادبیات دفاع مقدس می‌روند.
شکارسری با بیان اینکه ما باید گفتمان‌های نوشتن و خواندن در سال‌های دفاع مقدس را از گفتمان‌های پس از دفاع مقدس جدا کنیم، گفت: در سال‌های دفاع مقدس حماسه جایگاهی ویژه داشت اما اکنون این‌چنین نیست و شعرا باید رویکردی نوستالژیک و عاطفی به دفاع مقدس داشته باشند. در سال‌های جنگ، نگاه در شعر دفاع مقدس جمعی بود اما اکنون باید به آن نگاه فردی شود. همچنین در زمان جنگ نگاه شاعر کلی بود اما پس از جنگ این نگاه باید جزئی‌نگرانه و عینی باشد.
این شاعر و منتقد ادبی در پایان تاکید کرد: شعری خوب است که از شعار پرهیز کند، عینی‌نگر باشد و در یک کلام خود را به تحولات روزگار نزدیک کند. بنابراین شاعر پست‌مدرن باید خود را به تحولات ادبیات روز نزدیک کند تا بتواند آثاری ارزنده ارائه کند.
سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۲۰ اردیبهشت آغاز به‌کار کرده و تا ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ در مصلی امام خمینی (ره) و همزمان به‌صورت مجازی در ketab.ir ادامه دارد.
