بازگشت
لزوم وجود نگاه متفاوت در روایت زنانه از جنگ
1401/02/29-19:07
نشست «زنان در ادبیات مقاومت» با حضور مهناز فتاحی نویسنده کتاب «فرنگیس» و گلستان جعفریان نویسنده کتاب «پاییز آمد» در غرفه سوره مهر در سی و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.
به گزارش ستاد خبری سیوسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، در ابتدای این نشست گلستان جعفریان با ارزیابی و تحلیل وضعیت نشر امروز در حوزه زنان در ادبیات مقاومت اظهار داشت: حدود بیست سال است در حوزه زنان و ادبیات بازداشتگاهی کار می‌کنم. به نظرم ده درصد کار درآمده. همین قدر کم. ممکن است از نگاه کسانی که در این عرصه فعالیت دارند این اقدامات مطلوب باشد اما از نظر من نگاه متفاوت در ادبیات پایداری کم داریم.
جعفریان اضافه کرد: نویسنده، محقق و پژوهشگر باید به روز باشد و رگه‌ای جدید را در ادبیات مقاومت کشف کند. اگر محقق و نویسنده در دهه شصت مانده باشد حتی نمی‌تواند به درستی روایت را از راوی بگیرد. نگاه متفاوت پژوهشگر است که می‌تواند راوی را به فکر فرو ببرد و او را به چالش بکشد تا داستان‌های یک خطی نگوید. به علاوه این که نویسنده باید تمام ماجرا را از راوی بگیرد. گاهی پیش می‌آید که راوی اقدامی انجام داده اما فکر می‌کند که شاید کار خاصی نبوده و درباره آن حرف نمی‌زند. در صورتی که نه تنها اقدام قهرمانانه‌ای بوده بلکه تاثیر زیادی هم گذاشته است. از این لحاظ مسئولیت نویسنده سنگین است.
نویسنده کتاب «روزهای بی‌آینه» درباره این که آیا لازم است زنان موضوعات زنان در جنگ را روایت کنند بیان کرد: موضوع جنسیت در مصاحبه برای من خیلی موضوع تعیین‌کننده‌ای نیست با وجود این راویان من می‌گفتند چون شما خانم هستید بیان روایت برای ما بسیار آسان‌تر بوده اما فکر می‌کنم اگر نگاه نو و جسارت وجود داشته باشد، زن و مرد ندارد.
او درباره این که با وجود حجم بالای کتاب در ادبیات مقاومت چرا این داستان‌ها به سریال یا فیلم تبدیل نمی‌شوند تصریح کرد: من فکر می‌کنم این تعامل از ابتدا شکل نگرفته است. نویسنده راه خود را می‌رود و فیلم ساز راه خودش را. این بدعت غلط هم‌چنان ادامه داد. من علتش را نمی‌دانم. اما گاهی فکر می‌کنم بعضی از کتاب ها اگر فیلم شوند مجوز پخش نخواهد گرفت چون بی‌پرده بیان شده‌اند چون زبان ادبیات قوی‌تر از زبان فیلم است. اما به هر حال این پیوند وجود ندارد. اگر این داستان‌ها در حد کتاب باقی بماند ده تا صد هزار بار دیده می‌شود اما اگر به روی آنتن برود میلیون‌ها بیننده خواهد داشت. این روزها ادبیات پایداری به مخاطب خاص محدود شده که اگر به فیلم تبدیل شود مخاطب عام پیدا می‌کند.
مهناز فتاحی نویسنده کتاب فرنگیس به تفاوت نقش زنان در جنگ اشاره کرد و افزود: زنان نشان دادند در جنگ در هر نقشی موفق عمل می‌کنند. این نقش در هر جایی از زندگی جاریست بنابراین می‌توان از آن نوشت. نقش زنان در جنگ بی‌نهایت است و به جرات می‌گویم ستون هستند. داستان زنان در جنگ برای مخاطب گیراست. این به تجربه ثابت شده است که بار عاطفی این کتاب‌ها مخاطب را درگیر می‌کند.
فتاحی به زاویه‌ای نو در نگارش کتاب‌های ادبیات مقاومتی تاکید کرد و گفت: اگر بخواهیم در موضوعات دفاع مقدس ریز شویم شاید تنها به چند موضوع محدود برسیم. اینجاست که نویسنده باید در کوچک‌ترین اتفاقات ریز شود و داستان‌ها را با نگاهی جدید پرورش دهد. در بخش زنان در جنگ تنهایی، مقاومت و انتظار همیشه مطرح بوده اما باید با شیوه‌ای جدید به گوشه‌های زندگی و بازخوردها تکیه کرد تا موضوعاتی برای کتاب‌های بعدی خلق شود. برای مثال کتاب عروس‌های جنگ درباره زنانی است که عمر زندگی مشترکشان یک روز ،دو روز، سه روز یا یک ماه بوده است. هر کدام از این هشت عروس از نگاه خود مواردی را عنوان می‌کنند که من نویسنده باید آن را مانند صیاد صید کنم و آن را بپرورانم. نسل جوان همین بیان نو و جدید را می‌خواهد. هر چقدر با نسل جدید با زبان خودش ارتباط بگیرید موفق‌تر خواهید بود.
او با ابراز رضایت از وضعیت کتاب‌های ادبیات مقاومت بیان داشت: کتاب‌های دفاع مقدس قبل‌تر با موضوعات محدود تر در کتابخانه‌ها جا داشت و ناشران کمتری از آن‌ها استقبال می‌کردند اما امروز ناشران متفاوت‌تری در این عرصه فعالیت دارند و نویسنده‌ها به دنبال نگاه متفاوت‌تری نسبت به مقوله جنگ هستند. خوش‌بختانه کتاب های امروز قوی‌تر شده‌اند. برای مثال کتاب «پاییز آمد» برای من بسیار جالب بود.
«در برخی مواقع موافقم که کتاب زن را زن باید بنویسد.» فتاحی با بیان این جمله افزود: درباره فرنگیس که مطمئن هستم. چون امکان نداشت قهرمان داستان فرنگیس با مردان صحبت کند. لازم است یک‌سری گفت و گو و تعامل بین زنان شکل بگیرد تا راوی آن‌چه را که می‌خواهید بگوید. ظرافت‌ها و ریزه‌کاری ها بستگی به صمیمیت بین زنان دارد. خاطرات زنان را یک زن می‌تواند عاطفی تر و با احساسات بیشتری منعکس کند.
نگارگر کتاب «قلب کوچک سپهر» با تاکید فراوان بر تبدیل شدن کتاب‌های ادبیات مقاومت به فیلم ادامه داد: صد در صد تاکید بر فیلم‌سازی دارم. برای کتاب فرنگیس یک خانم اعلام آمادگی کرد اما حمایت‌های لازم هنوز صورت نگرفته است و حلقه‌هایی که باید به هم وصل شوند، وجود ندارد. در کودکی اگر انیمیشینی می‌دیدم و متوجه می‌شدیم بر اساس کتاب نوشته شده است به سراغ کتابش می‌رفتیم و می‌خواندیم. نویسنده‌ها دوست دارند کتاب‌هایشان به فیلم تبدیل شود. پیشنهاد می‌کنم هر ناشر موضوعات تازه‌های نشر خود را به اندازه چند سطر در قالب یک دفترچه برای فیلم‌سازان ارسال کند نا آنان برای فیلم‌سازی ترغیب شوند.
سیوسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از بیست‌ویکم تا سی‌ویکم اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ در دو بخش حضوری در مصلای امام خمینی(ره) و مجازی در سامانه ketab.ir برگزار می‌شود.
