بازگشت
پرسش‌های خیام برای القای حس حیرت است/ عشق داند که در این دایره سرگردانند
1401/02/29-15:45
خیام شاعر نیست، خودش را نیز شاعر نمی‌داند، دیوان اشعاری نیز ندارد، کسی که شاگرد ابوعلی‌سینا و خداپرست است و بیشتر در پارادایم اسلام بحث می‌کند.
به گزارش ستاد خبری سیوسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب، نشستی با عنوان خیام و گفت‌وگو با مخاطب با حضور زهیر توکلی شاعر نویسنده و پژوهشگر حوزۀ ادبیات در غرفه کتاب سال برگزار شد.
وی درباره خیام گفت: پرسش‌هایی که خیام در شعرهایش مطرح می‌کند، پرسش‌هایی برای القای حس حیرت من و شماست، ما می‌میریم، اما معلوم نیست کجا می‌رویم. باید سعی کنیم دم را غنیمت بشماریم.
توکلی افزود: شرابی که خیام می‌گوید، شراب خوشگذرانی نیست، شراب طبی است. از این جهت که ذهن قفل شده و احتیاج به بازسازی فکری دارد. فکر نکنم. دعوت خیام به شراب از باب خوشگذرانی و مکتب لذت نیست، مکتب لذت‌گرایی و اپیکوریسم می‌گوید؛ هرچه لذت، عمیق‌تر باشد به انسانیت نزدیک‌تر می شوی، اما خیام دعوت به لذت نمی کند. موضوع مطالعه خیام حیرت است، اما اپیکور لذت بردن و نفس لذت برایش موضوع مطالعه است.
وی با اشاره به کتاب جدید علی میرافضلی با عنوان رباعیات خیام گفت: خیام شاعر نیست، خودش را نیز شاعر نمی‌داند، دیوان اشعاری نیز ندارد و هرآنچه از او به جا مانده است، توسط شاگردانش جمع‌آوری شده است. خیام بیشتر به عنوان فیلسوف و منجم خود را معرفی می‌کند، او شاگرد ابوعلی‌سینا است، خداپرست است و بیشتر در پارادایم اسلام بحث می‌کند.
توکلی گفت: کتاب جدید علی میرافضلی که در نشر سخن چاپ و منتشر شده، را می‌توان به عنوان بهترین رفرنس درباره خیام تا زمان حال معرفی کرد. میرافضلی در این کتاب منابع کهن از زمان فوت خیام تا قرن نهم را بررسی کرده و در کتاب آورده است؛ 20 شعر در این کتاب را مشخصاً می‌توان به خیام منتسب کرد، تعدادی دیگر با احتمال کمتری به او مربوط است و درباره سایر اشعاری که در دیوانش به او منتسب است، نمی‌توان با قطعیت سخن گفت.
وی گفت: خیام معتقد است ما در دایره‌ای هستیم که سروته ندارد و البته این نکته را باید متذکر شد که خیام با این اعتقاد، به انکار خدا و معاد نمی‌رسد. او تنها می‌گوید ما متوجه نیستیم، کجاییم و به کجا می‌رویم و چه می‌شویم. این نکته را شاید بتوان به شعر سهراب سپهری مرتبط دانست که؛ کار ما شاید این است که در افسون گل سرخ شناور باشیم، این همان رازیست که در عرفان وجود دارد و خیام آن را حیرت می‌خواند. و عرفا از آن با غیرت نام می برند.
توکلی افزود: همانگونه که خیام می‌گوید؛ دایره زندگی را، نه ولایت و نه نهایت پیداست. او در واقع می‌گوید کسی تا به حال نتوانسته درست به ما بگوید، ما از کجا آمده‌ایم و به کجا می‌رویم و نکته‌ی مهم انتخاب است؛ خیام می‌گوید انتخاب چه کنم مهم نیست، انتخاب اینکه چه باشم مهم است.
او در انتهای سخنانش، با اشاره به این شعر حافظ «عشق داند که در این دایره سرگردانند» گفت: شعر حافظ اشاره به دایره وجود دارد، شعری که می‌گوید؛ هستی نزول پیدا کرده و در اجسام تجلی یافته و در اختیار در انسان قرار گرفته است، نکته‌ای که اغلب عرفا آن را قبول دارند، اما تعبیر خیام نقطه مقابل این سخن و از نقطه نظر عقلایی است. اما دایره‌ای که خیام ترسیم می‌کند دایره پوچی است که از هیچ به هیچ می‌رسد و می‌چرخد و می‌چرخد و می‌چرخد.
سیوسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از بیست‌ویکم آغاز شده و تا سی‌ویکم اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ در دو بخش حضوری در مصلای امام خمینی(ره) و مجازی در سامانه ketab.ir برگزار می‌شود.
