بازگشت
عادت به کتابخوانی باید از آموزش و پرورش شروع شود
1399/08/27-13:27
رئیس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران در نشست «ارتقاء فرهنگ کتابخوانی در ایران در مقایسه با کشورهای دیگر» گفت: کتابخوانی در انگلیس از نهاد آموزش شروع می‌شود و ما هم اگر می خواهیم عادت هایی را در مردم ایران نهادینه کنیم، هیچ چاره ای نداریم که از آموزش و پرورش شروع کنیم.
به گزارش ستاد خبری بیست و هشتمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، نشست «ارتقاء فرهنگ کتابخوانی در ایران در مقایسه با کشورهای دیگر» از سلسله نشست های موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران به مناسبت بیست‌وهشتمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، دوشنبه ۲۶ آبان با حضور دکتر محمد سمیعی رئیس دانشکده مطالعات جهان، دکتر روح الله حسینی عضو هیات علمی دانشگاه تهران و دکتر احمد شاکری پژوهشگر در موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران برگزارشد.
شاکری در ابتدای این نشست با بیان این که مطالعات محدودی در مورد عادت های کتابخوانی در ایران انجام و روایت شده است، گفت: همچنان بعد از سال ها روی نرخ سرانه مطالعه کتاب توافق نداریم که بخشی از این اختلاف ها به نوع سنجش نرخ مطالعه برمی گردد. گاهی صرف خواندن کتاب پایه و میزان خواندن و مطالعه قرار می گیرد و گاهی به این آمار میزان خواندن روزنامه و اینترنت و شبکه های اجتماعی هم اضافه می شود.
وی یادآورشد: بر اساس آماری در سال ۱۳۵۳ نرخ مطالعه دو دقیقه، در سال ۱۳۷۵ و بر اساس سنجش سازمان ملی جوانان ۱۵ دقیقه و در سال ۱۳۷۸ و بر اساس سنجش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ۷ دقیقه، در سال ۱۳۸۷ و بر اساس بررسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران دو دقیقه و در همین سال، رقم ۷۱ دقیقه برای مطالعه روزانه ایرانی ها هم اعلام شده است. دفتر طرح های ملی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در سال ۱۳۹۴ نرخ ۱۳ دقیقه را اعلام کرد. همچنین در سال ۱۳۹۶ شورای عالی انقلاب فرهنگی با همکاری مرکز ملی آمار ایران، نرخ روزانه ۱۶ دقیقه برای کتابخوانی هر ایرانی را اعلام کرد.
هیچ رسانه ای، جای کتاب را نخواهد گرفت
سمیعی نیز در این نشست تصریح کرد: کتاب رسانه ای منحصر به فرد است و هیچ چیز جای کتاب را نخواهد گرفت. شاید شکل عرضه آن تغییر کند اما این فکر غلطی است که با آمدن رسانه های جدید، کتاب را کنار بگذاریم. همانطور که در کشورهای پیشرفته دیگر دنیا هم می بینیم چنین اتفاقی رخ نداده است.
وی در ادامه با نگاهی به فرهنگ مطالعه و کتابخوانی در انگلیس، گفت: کتابخوانی در انگلیس از نهاد آموزش شروع می‌شود و ما هم اگر می خواهیم عادت هایی را در مردم ایران نهادینه کنیم، هیچ چاره ای نداریم که از آموزش و پرورش شروع کنیم. در انگلیس کودکان در پیش از دبستان به تورهای کتابخانه گردی برده می شوند تا با لذت بردن از محیط کتابخانه به این فضا عادت کنند و انس بگیرند و این روند در دوران دبستان هم ادامه پیدا می کند.
وی ادامه داد: پرورش ذهن خلاق و تاکید بر یادگیری مکتوب به جای محفوظات، وجود کتاب های پرطرفدار به تعداد دانش آموزان در کتابخانه های مدارس و آموزش رعایت کپی رایت به دانش آموزان از دیگر تفاوت های جالب نظام آموزشی انگلیس در زمینه کتابخوانی است.
سیستم کنکور دشمن کتابخوانی است
رئیس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران با اشاره به وضعیت سیستم آموزشی ایران، گفت: سیستم کنکور دشمن کتابخوانی است. این مدل برگزاری آزمون و طراحی سوال ما را از فرهنگ مطالعه و کتابخوانی دور می کند. کتاب های کمک آموزشی برای یادگیری روش های تست زدن هستند و نه برای چیزی یاد گرفتن.
وی افزود: در نظام آموزش عالی و دانشگاهی انگلیس به خصوص در علوم انسانی، دانشجویان باید تفکر نقادانه را یاد بگیرند و بتوانند، فکر خود را شفاهی و کتبی بیان کنند. همچنین بر کار گروهی بسیار تاکید می شود.
سمیعی با انتقاد از این که در ایران هیچ وقت به کتابخوانی نمره داده نمی شود، گفت: نوآوری مساله و موضوع دیگری است که در ایران جایش خالی است. در سیستم آموزشی انگلستان نوآوری مهم است و آن کسی نمره خوبی می گیرد که حرف جدیدی بزند. این سیستم می تواند افراد به کتاب و کتابخوانی علاقه مند کند.
هرچه میزان مواجه کودک با کتاب بیشتر باشد، کتابخوان تر می شود
در ادامه این نشست حسینی با اشاره به وضعیت کتابخوانی در کشور فرانسه، گفت: فرانسوی ها ملت کتابخوانی هستند. ۹۲ درصد آنها حداقل یک عنوان کتاب در سال می‌خوانند و سه چهارم کودکان و نوجوانان این کشور ۱۲ عنوان کتاب در سال مطالعه می‌کنند. در این کشور حتی برای کودک صفر تا ۳ ساله مجله منتشر می‌شود. بر اساس نتایج تحقیقات مرکز ملی کتاب در فرانسه، هرچه میزان مواجه کودک با کتاب بیشتر باشد، احتمال اینکه در بزرگسالی به کتابخوان قهاری تبدیل شود بیشتر است. در فرانسه به کسی کتابخوان قهار می گویند که سالانه ۲۰ عنوان کتاب بخواند.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران با بیان این که من هم معتقدم در مساله مطالعه و کتابخوانی، پاشنه آشیل ما در سیستم آموزشی و از کودکی است، اظهار داشت: تولید کتاب در ایران به مثابه یک صنعت، شکل نگرفته است. نشر حرفه ای که بهعنوان صنعت شناخته می‌شود یعنی، از ابتدا تا پایان فرآیند تولید تا عرضه تعریف شده باشد و نویسنده بعد از نوشتن کتاب خود دنبال ناشر نباشد و همینطور ناشر بعد از چاپ کتاب به دنبال مخاطب آن باشد.
خانواده مهمترین نهاد در ترویج فرهنگ کتابخوانی است
شاکری نیز در ادامه صحبت های خود در این نشست با تاکید بر این که در بین نهادهای مختلف، خانواده، نخستین نهاد و هسته اصلی برای اهمیت به کتاب و ترویج فرهنگ کتابخوانی است، گفت: متاسفانه در خانواده های ایرانی ارزش در حال تبدیل شدن به ضد ارزش است. خانواده ها، در حال دور کردن فرزندان از کتاب هستند. بنابراین در امر توسعه کتابخوانی ابتدا باید به نهاد خانواده و بعد به نهادهای بالادستی، برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری توجه داشته باشیم.
وی با اشاره به اهمیت خوراک و محتوایی هم که به مخاطب ارائه می شود، تصریح کرد: یکی از نقدها در حوزه کتابخوانی متوجه ناشران است. ناشران چه کتاب هایی تولید می کنند که خانواده ها به سمت این آثار کشیده می شود. باید نگاه کنیم چه مدل کتابی در جامعه چاپ می شود و براساس آن چه خوانشی شکل می گیرد. آیا ارزش خواندن دارد یا ندارد.
به کتاب نمی توان نگاه تجویزی داشت
این پژوهشگر با بیان این که وضعیت نشر کتاب در حوزه تالیف و ترجمه نیاز به بررسی دارد، گفت: ترجمه های موازی و عرضه همزمان ۲۰ ترجمه از یک عنوان، قصه پُرغصه صنعت نشر کشور است. گاهی حتی در عرض ۷۲ ساعت ترجمه اثر برگزیده جهانی، وارد بازار می‌شود. حتی اگر اصل رعایت قانون کپی‌رایت را هم در نظر نگیریم، چطور می‌توان این ترجمه را با کیفیت دانست؟! یا چطور می‌توان انتظار داشت، کتابخوانی در این جامعه ارتقا پیدا کند؟ یا از دیگر سو، چرا میزان مخاطبان آثار تالیفی در کشور اندک و چرا ادبیات داستانی و نویسنده ایران جهانی نمی‌شود؟ بنابراین در جریان بررسی وضعیت کتابخوانی علاوه بر نهادهای سیاستگذار و نهاد خانواده، باید به صنعت نشر بهعنوان حلقه واسط نیز توجه کرد.
شاکری تاکید کرد: در مساله ارتقاء کتابخوانی، نهادی را نمی‌توان بهعنوان متولی معرفی کرد و همچنین نمی توان نگاه تجویزی داشت و نسخه واحدی برای آن پیچید. باید اجازه بدهیم در مسیر طبیعی خود پیش برود و هرچند امکان افت و خیز فراوان در این مسیر وجود دارد.
ناشر حرفه‌ای باید بتواند اقتصاد را با فرهنگ پیوند بزند
سمیعی نیز در ادامه صحبت های خود در نشست «ارتقاء فرهنگ کتابخوانی در ایران در مقایسه با کشورهای دیگر» با بیان این که ناشر حرفه ای باید بتواند اقتصاد را با فرهنگ پیوند بزند، گفت: بسیاری از ناشران بزرگ و حرفه ای در انگلیس با کتابخانه‌های بزرگ دنیا در ارتباط هستند و به محض انتشار کتاب‌های جدید، یک نسخه را خریداری می‌کنند. وقتی به سایت آنها مراجعه می کنیم، لیست کتاب های در نوبت چاپ تا دو سال آینده را می بینیم وکتاب ها از قبل پیش‌فروش می شوند.
وی افزود: صدور چندین هزار پروانه نشر زمینه‌ساز آسیب به صنعت نشر و ورود غیر‌حرفه ای‌ها به این حوزه است. صنعت نشر با توزیع غیر‌استاندارد یارانه دولتی به توسعه پایدار نمی‌رسد. نتیجه توزیع هدفمند یارانه، فعالیت ناشر حرفه ای است.
وی تاکید کرد: تالیف و ترجمه کتاب هم باید هنرمندانه باشد تا موجب لذت خواننده از کتاب شود. مساله ای که به ویژه در کتاب های دانشگاهی ما وجود دارد و در این زمینه ضعف داریم.
نشست «ارتقاء فرهنگ کتابخوانی در ایران در مقایسه با کشورهای دیگر» همزمان با سومین روز از هفته کتاب با مشارکت دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران از سوی موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار و به صورت زنده از طریق اینستاگرام این موسسه پخش شد.
بیست‌وهشتمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با شعار «دانایی؛ مانایی» از ۲۴ آبان آغاز و تا ۳۰ آبان ماه ۱۳۹۹ ادامه دارد.
