رئیس نشر دانشگاهی گفت: وقتی توانستیم اقتصاد نشر را توسعه دهیم و تبادل مالی جهانی ایجاد کنیم می‌‌توانیم بگوییم که وارد اقتصاد جهانی نشر شده‌ایم.

به گزارش ستاد خبری سی‌ودومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نشست «جایگاه نقش دانشگاهی در دیپلماسی علمی جهان امروز»، یکشنبه (8 اردیبهشت ماه) در سالن شهید مطهری نمایشگاه کتاب برگزار شد.

حسین ابراهیم‌آبادی، رئیس نشر دانشگاهی با اشاره به تجربه‌ی خود در دیپلماسی علمی، آسیب‌های این حوزه را بیان کرد و گفت: در دو حوزه می‌‌توان این وضعیت را تفسیر کنیم. یکی در بحث محتوا و دیگری در بحث تبادل. مشکل ایران در بحث تولید محتواست و ما به زبان جهانی نه تنها تولید محتوایی نمی‌کنیم بلکه در این زبان جهانی حتی حضور نداریم.

ابراهیم‌آبادی ادامه داد: مورد دوم بحث تبادل است که ربطی به دانشگاه نیز ندارد و تا وقتی که این نگاه جزیره‌‌ای در ایران وجود دارد موجب می‌‌شود دانشگاه نتواند تبادل و تعامل داشته باشد.

وی افزود: اساسا تعامل دیپلماسی بر اساس کنش است. در فضای کنش تعامل، تبادل، انتقال، تولید محتوا و بازگشت تجربه و دانش رخ می‌‌دهد. البته بعد از برجام تعامل دانشگاهی جدی‌تر و بهتر شد.

رئیس نشر دانشگاهی عنوان کرد: نکته‌ی دیگر این است که باید اشکال تنوع نشر را جدی گرفت. اکنون کتاب کاغذی تنها یکی از اشکال نشر دانشگاهی است و باید آزمایشگاه‌ها، تورهای مجازی، تولیدمحتوا در قالب آفلاین و آنلاین جدی گرفته شود. همچنین نکته‌ی دیگر توجه به نگاه بیرونی و جهانی است و باید از نگاه دیگران و قضاوت و داوری آنها به دانش و فضای علمی ایران توجه شود.

ابراهیم‌آبادی در پاسخ به سوال چه باید کرد گفت: وقتی از دیپلماسی صحبت می‌‌کنیم مسئله‌ی کنش مطرح است و برنامه و عمل مشترک مهم است. ولی دشوارترین و پرچالش‌ترین مسئله‌ی ایران دیپلماسی است.

وی به چند ظرفیت مهم اشاره کرد و گفت: وقتی از دیپلماسی حرف می‌‌زنیم درون آن شاخص وجود دارد و آن شاخص گردش مالی و اقتصادی است. وقتی توانستیم اقتصاد نشر را توسعه دهیم و تبادل مالی جهانی ایجاد کنیم می‌‌توانیم بگوییم که وارد اقتصاد جهانی نشر شده‌ایم.

وی اضافه کرد: با توجه به ظرفیت‌‌ها و پتانسیل‌‌های ایران باید به رگه‌‌هایی از فعالیت‌‌های مشترک با همسایگان ایران نزدیک شویم. ما در حوزه‌های کشاورزی، مهندسی، علوم پایه می‌‌توانیم کار مشترکی انجام دهیم و چون حساسیت ما در حوزه‌ی سیاسی بالا رفته باید در حوزه‌‌هایی که تفاوت ایدئولوژیک و سیاسی داریم پرهیز کنیم.

وی با اشاره به ظرفیت دیگر کشور ایران گفت: باید پلت‌فرم همکاری‌مان در ایران را سامان دهیم بویژه در حوزه‌ی نشر الکترونیک تا دانشگاه‌‌های ما بتوانند اطلاعات خود را با فضای جامعه و خارج مجهز کنند. همچنین باید یک نهاد حرفه‌‌ای در این زمینه شکل داد.

در دیپلماسی علمی نمی‌توان نقطه‌‌ای عمل کرد

حسین میرزایی رئیس پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی کشور درباره‌ی وضعیت موجود کشور در دیپلماسی علمی گفت: از امور بدیهی در جهان جدید این است که کشورها و ملل به تناسب حضوری که در سطح بین‌الملل دارند وجود هم خواهند داشت. برای مثال اگر یک دانشمند تراز اول جهانی در کنار شما باشد ولی شما امکان تعامل با این شخص را نداشته باشید اصلا نمی‌توان به شخصیت این شخص پی برد. فارغ از فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌‌های خارج از کشور، آنچه در دیپلماسی علمی مدنظر قرار می‌‌گیرد اساتید و دانشجویان فعال دانشگاه‌‌های داخل کشور هستند و باید وضعیت آنها در عرصه‌ی بین‌الملل سنجیده شود.

وی اضافه کرد: این ابهام و عدم ارتباط فهم مسئله را مشکل می‌‌کند و این مشکل فقط مربوط به زبان و ترجمه نیست بلکه تا زمانی که این امکان وجود نداشته باشد که زبان مشترک با سایر کشورها برقرار شود این تعامل هم برقرار نشده و شناخت دقیق صورت نمی‌گیرد.

میرزایی افزود: یکی از موارد جدی، مسئله‌ی کپی‌رایت است و در کار دیپلماسی علمی نمی‌توان نقطه‌‌ای عمل کرد و باید یک کار اساسی و اصلی انجام داد.

وی ادامه داد: در بحث دیپلماسی علمی کتاب زیادی به فارسی نداریم. کتاب «علم و دیپلماسی» از جمله معدود کتاب‌‌هایی است که درباره‌ی دیپلماسی علمی در ایران نوشته شده است.

میرزایی در تعریف دیپلماسی علمی از کتاب مورد نظر گفت: دیپلماسی علمی تلاشی بین‌المللی برای تعامل با کشورهای دیگر که روابط با آنها چندان حسنه نیست می‌باشد و به شما این امکان را می‌‌دهد که به مسائل غیرحساس بپردازید و هر دو طرف می‌‌تواند در راستای منفعت همگانی با یکدیگر همکاری کنند.

وی تاکید کرد: تنها نقطه‌‌ای که برای ما مانده است همان دیپلماسی علمی است. به تناسبی که یک کشور در نقطه‌ی بحران قرار می‌‌گیرد و دچار محرومیت می‌‌شود فضای دیپلماسی علمی نقش پررنگی ایفا می‌‌کند. دیپلماسی علمی می‌‌تواند ما را از این بن‌بست کنونی خارج کرده و به بهبود مدیریت کشور کمک کند.

حسین میرزایی با بیان اینکه رایزن‌‌های علمی‌ما در هند، چین و روسیه و اروپا می‌‌توانند نقش مهمی در دیپلماسی علمی ایران ایفا کنند، گفت: ما به شدت در استمرار کارها مشکل داریم. اما کارهای علمی نیازمند استمرار هستند و با کوچکترین تقطیعی این فعالیت‌ها و تلاش‌ها از بین می‌‌رود.

باید به سمت دیپلماسی علمی قدم برداریم

دکتر جبار رحمانی رئیس پژوهشگاه علوم انسانی نیز در این نشست گفت: دستگاه دیپلماسی ایران علمی نیست. هم ساختار دستگاه دیپلماتیک ما اولویت ندارد و هم در برنامه‌‌های آموزشی مشکل داریم. ما برای محتوای جهانی، گفتگوی جهانی و تعاملات بین‌المللی برنامه نداریم و باید با برگزاری کلاس‌‌های چندزبانه، امکان حضور در برنامه‌‌های مشترک بین‌المللی را ایجاد کنیم.

رحمانی با ارائه‌ی راهکارهایی گفت: منطق ما با جهان، هنوز منطق مونولوگی است و صادرکننده هستیم. بخشی از مشکل ما خودمحور پنداری و خودشیفتگی‌مان است که حتی در دستگاه علمی‌مان وجود دارد.

وی اضافه کرد: مورد بعدی توجه به سرنوشت بسیاری از مراکز ایران‌شناسی در چهار دهه‌ی اخیر است که یا استحاله شده‌‌اند و یا به مطالعات خاورمیانه تبدیل شده‌‌اند لذا ما پایگاه‌‌هایی که در حوزه‌ی علمی دیپلماسی داشتیم را نیز از دست داده‌ایم و تنها نهاد ما جامعه المصطفی است که باید دید با کدام دانشگاه‌‌های بین‌المللی ارتباط دارد.

رئیس پژوهشگاه علوم انسانی در پایان خاطرنشان کرد: ما در حوزه‌‌های پرپتانسیل مثل خاورمیانه و کشورهای عربی و آسیای میانه می‌‌توانیم سرمایه‌گذاری کنیم. همچنین باید رویکرد چند زبانه داشته باشیم و مهمترین گزینه تربیت برای نسل آینده است