رئیس انجمن سواد رسانه‌ای طلاب دفتر تبلیغات اسلامی حوزه‌ی علمیه‌ی قم با بیان اینکه به وسیله‌ی سواد رسانه می‌‌توان در برابر تاثیرگذاری رسانه‌‌ها مقاومت کرد، افزود: سواد رسانه درکی مبتنی بر تفکر است و مخاطب می‌‌تواند به عنوان یک مخاطب آگاه با رسانه‌ روبرو شود.

به گزارش ستاد خبری سی‌ودومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نشست «سواد رسانه در جهت مقابله با نفوذ فرهنگ غرب در فضای مجازی» به همت دفتر تبلیغات اسلامی حوزه‌ی علمیه‌ی قم، روز یکشنبه (8 اردیبهشت ماه) در تالار جلال آل احمد نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد.

دکتر رفیع‌الدین اسماعیلی رئیس انجمن سواد رسانه‌ای طلاب دفتر تبلیغات اسلامی حوزه‌ی علمیه‌ی قم در ابتدای این نشست با اشاره به ذات رسانه‌‌ها گفت: هدف و ذات رسانه‌‌ها متقاعدسازی و اقناع مخاطب است. اگر رسانه نتواند اقناع‌سازی برای مخاطب را انجام دهد ناکام مانده است.

وی افزود: هر رسانه براساس ارزش‌‌های خود تلاش می‌‌کند اقناع‌سازی را برای مخاطب انجام دهد تا به تغییر نگرش او کمک کند.

اسماعیلی در ادامه با بیان این سوال که چرا رسانه‌‌ها قصد تغییر نگرش مخاطب را دارند، به بحث درباره‌ی مولفه‌‌های نگرش پرداخت و گفت: اولین مولفه‌ی نگرش، مولفه‌‌ی شناختی است؛ یعنی آنچه ما نسبت به افراد دیگر می‌‌دانیم. رسانه‌‌ها تلاش می‌‌کنند مولفه‌‌های شناختی را براساس ارزش‌‌های خود تغییر دهند.

وی در توضیح دومین مولفه‌ی نگرش گفت: مولفه‌ی احساسی دومین مولفه‌ی نگرش است، به این معنی که هیجانات و عواطفی در فرد وجود دارد و رسانه‌‌ها می‌‌توانند آن را تحت تاثیر قرار دهند. سومین مولفه، مولفه‌ی رفتاری است و عبارت است از آمادگی برای انجام عملی که رسانه‌‌ها با آن بر مخاطب تاثیر می‌گذارند.

اسماعیلی در ادامه تصریح کرد: تلاش رسانه بر این است که بر ناخودآگاه مخاطب تاثیر بگذارد، به همین دلیل سعی می‌‌کند در ضمن مقوله‌‌هایی چون آموزش و سرگرمی اثر خود را بگذارد. رسانه‌‌ها دو ویژگی سرعت انتقال اطلاعات و تغییر را دارند و هرچه جلوتر می‌آییم، عمق اطلاعات کاهش پیدا کرده اما تاثیرگذاری بیشتر شده است.

وی ادامه داد: به وسیله‌ی سواد رسانه می‌‌توان در برابر تاثیرگذاری رسانه‌‌ها مقاومت کرد.

این استاد دانشگاه در تعریف سواد رسانه گفت: سواد رسانه درکی مبتنی بر تفکر است و مخاطب می‌‌تواند به عنوان یک مخاطب آگاه با رسانه‌ روبرو شود.

اسماعیلی در بیان ویژگی‌‌های مخاطب فعال به ویژگی‌‌هایی چون برنامه‌ریزی، نفع‌گرایی یا سودمندی، قصدمندی یا انتخابی بودن و درگیری ذهنی مخاطب با رسانه تاکید کرد.

این فعال رسانه‌ای در ادامه گفت: کسانی که عزت نفس بالاتری دارند و خبره‌تر هستند، در مقابل نفوذ رسانه‌‌ها بهتر مقاومت می‌‌کنند.

اسماعیلی با اشاره به ضرورت وجود رویکرد انتقادی در مواجهه با رسانه گفت: سواد رسانه می‌‌خواهد تلاش کند ناخودآگاه مخاطب به سمت خودآگاه حرکت کند و مخاطب با آگاهی کامل در مقابل رسانه قرار گیرد.

وی در پایان صحبت‌‌های خود تاکید کرد: بازنمایی رسانه‌ای، انگاره‌سازی و کلیشه‌سازی مراحلی است که رسانه‌‌ها در جهت نفوذ خود و تغییر نگرش مخاطب انجام می‌‌دهد.

بصیرت رسانه‌ای به جای سواد رسانه‌ای

سخنران بعدی نشست دکتر محمدحسین فرج‌نژاد با اشاره به رویکردهای موجود در کشور ما نسبت به فضای مجازی گفت: رویکرد اول رویکرد وادادگی و تسلیم کامل و ترویج هرآنچه که در فضای مجازی وجود دارد، است. ریشه‌ی این رویکرد به مقولاتی چون غرب‌زدگی، نفوذ و... باز می‌‌گردد. رویکرد دوم رویکرد تقابل و تهدیدمحوری است که ریشه‌‌های آن در ندانم‌کاری، نداشتن سواد کافی و ترس از حضور در فضای مجازی است.

وی با اشاره به رویکرد برخورد و فرصت‌محوری به عنوان رویکرد سوم گفت: اولین مرحله در این رویکرد، شناخت همه‌جانبه‌ی فضای مجازی موجود است. پس از آن و در دومین مرحله باید به سمت تولیدِ ساختار، مبتنی بر فرهنگ خودمان حرکت کنیم.

وی افزود: باید با فضای مجازی مبتنی بر فرهنگ کشور با آگاهی برخورد کرد.

این فعال رسانه‌ای در ادامه با اشاره به شبکه‌ی اجتماعی اینستاگرام گفت: اینستاگرام فضای خاصی مبتنی بر تصویر است که در دنیا با توجه به اقتضای فرهنگ استفاده از آن، در فضای ناصواب جنسی بوده است.

وی ادامه داد: وقتی ما می‌‌خواهیم رسانه‌ای را به کشور وارد کنیم باید آن را بررسی نماییم و بعد با برخورد فعال، آن را وارد کنیم. این همان جریانی بود که در زمینه‌ی وبلاگ‌نویسی نیز اتفاق افتاد و ما توانستیم خیلی زود آن را بومی کنیم.

فرج‌نژاد در ادامه تاکید کرد: در حالی که درباره‌ی اینستاگرام نیز می‌‌توانستیم شبکه‌ای بر اساس سنت ایرانی و فرهنگ بومی خودمان بسازیم اما با غفلت نتوانستیم چنین کاری را انجام دهیم.

فرج‌نژاد با اشاره به سواد رسانه‌ای در حوزه‌ی فضای مجازی گفت: این سواد می‌‌تواند عرصه‌ی فرم و تکنیک را در بر بگیرد. بحث زیبایی‌شناسی و جذابیت در فضای مجازی بحثی است که تاکنون روی آن زیاد کار نشده است و بحث‌‌های مربوط به زیبایی‌شناسی و فلسفه‌ی هنر دیگر بحث‌‌های مغفول در این حوزه است.

این استاد دانشگاه در پایان صحبت‌‌های خود گفت: برای اینکه این بحث را بومی کنیم باید به جای سواد رسانه‌ای از مفهوم بصیرت رسانه‌ای استفاده کنیم.

سی‌ودومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «خواندن توانستن است» از 4 تا 14 اردیبهشت ماه در مصلی امام خمینی (ره) برگزار می‌شود.