به گزارش ستاد خبری سی‌و‌دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نشست «فرهنگ و توسعه مناطق مرزی و اقوام ایرانی» توسط کمیته‌‌ی علمی فرهنگی اداره کل مجامع تشکل‌‌ها و فعالیت‌‌های فرهنگی وزارت ارشاد در سالن شهید آوینی سی‌و‌دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.

سخنرانان این نشست با طرح این سوال که توسعه‌ی فرهنگی مقدم بر توسعه‌ی اقتصادی است یا اقتصاد مقدم بر فرهنگ است و چه عناصر و ابزارهایی جهت توسعه‌ی اقتصادی و فرهنگی در استان‌‌های مرزی و در میان اقوام متنوع ایرانی و اقلیت‌‌های دینی، قومی و زبانی در اختیار داریم به طرح موضوع پرداختند.

خانم موم‌وندی نماینده‌ی کمیته‌ی اقوام و اقلیت‌‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: با توجه به تحولاتی که در منطقه و سطح کشور در حال وقوع است توجه ویژه‌ای به نقاط مرزی در برنامه‌ی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار دارد.

وی افزود: مدت 70 سال از شروع برنامه‌ریزی و ایجاد سازمان برنامه در کشور می‌‌‌گذرد ولی متاسفانه در 20 سال آغازین این سازمان، حوزه‌ی فرهنگ کاملا مغفول ماند و در سال‌‌های بعد همیشه بخش فرهنگ از نظر بودجه نحیف و لاغر بود.

خانم موم‌وندی تصریح کرد: سازمان برنامه همواره تحت سیطره‌ی مهندسان و اقتصاددانان بوده و هست و شاید به همین دلیل بخش فرهنگی از نظر آنان دارای اولویت بالایی نباشد.

وی در ادامه گفت: اگر هدف نهایی توسعه را بهبود کیفیت زندگی انسان‌‌ها بدانیم می‌‌‌توان گفت توسعه چیزی جز بهزیستی انسان نیست. ولی وقتی روند توسعه‌ی 70 ساله‌ی کشور را بررسی می‌‌‌کنیم با یک شکاف و فاصله‌ی شدید توسعه در بین مناطق مرکزی و مرزی کشور مواجه می‌‌‌شویم به طوری که مناطق داخلی کشور سه برابر بیشتر از مناطق مرزی توسعه داده شده‌اند نه اینکه خود توسعه یافته باشند.

وی متذکر شد: البته در این بررسی دو استثنا وجود دارد یکی استان‌‌های شمال غربی کشور و دیگری استان خوزستان. در شمال غرب با توجه به همجواری با مسیر ورود مدرنیته به کشور شاهد حضور شهرهای توسعه‌یافته‌ای مثل تبریز که قطب فرهنگی، اقتصادی و صنعتی شمال غرب ایران هستیم به نحوی که فضای مدارا و هم‌افزایی بین اقوام و فرهنگ‌‌های مختلف در آن ایجاد شده است.

وی افزود: در خوزستان با توجه به کشف وجود نفت و در پی آن حضور انگلیسی‌‌ها و توجه مضاعف دولت شاهد مهاجرت و حضور اقوام مختلف لر، کرد، عرب و... جهت اشتغال و کسب درآمد اقتصادی در این استان هستیم. با همسازی و همدلی این مهاجران با بومیان شاهد ایجاد شهری جدید، گویشی جدید و فرهنگی جدید و خلاق هستیم (آبادان) و هم اکنون خوزستان بیشترین تنوع اقوام، ادیان و مذاهب را در بین استان‌‌های کشور دارد.

هند، الگویی مناسب در توسعه

دکتر قلاوند متخصص توسعه‌ی مناطق عشایری با اشاره به اینکه اصالتا از عشایر خوزستان است گفت: برای عشایر بحث توسعه‌ی دستوری همیشه همراه با پارادوکس بوده و هیچگاه در آن دیدگاه‌‌ها و نیازهای عشایر لحاظ نشده و طبیعت و محیط‌زیست آنها تخریب شده است؛ این در شرایطی است که زمین‌های عشایر توسط فرایندهای توسعه‌ای مانند صنعت نفت و گاز و...تصرف و تخریب شده‌اند.

وی در ادامه به تجربه‌ی هند در توسعه‌ی عشایر اشاره کرد و گفت: در هند در قدم اول اطلاعات کافی جمع‌آوری و معلوم شد در این کشور 104 میلیون عشایر حضور دارند و سعی کردند در نوع حکمرانی که به آنها می‌‌شد از دیدگاه‌‌ها و برنامه‌‌های مبتنی بر نیاز عشایر استفاده شود.

علی پورصفر نیز در این نشست، ضمن تاکید بر لزوم جمع‌آوری آثار اولیه قبل از هرگونه برنامه‌ریزی گفت: با وجود سرشماری‌‌های زیادی که در کشور داشته‌ایم فقط دوبار اقدام به سرشماری عشایر سال 67 و 87 شده است.

وی در ادامه به لزوم استفاده از تجربیات توسعه‌‌ی چادرنشینان و عشایر در سایر کشورها پرداخت و تصریح کرد: استفاده از تجربیات کشوری نظیر ایالات متحده که با قتل عام و نسل‌کشی سرخپوستان مشکلاتشان را حل کرده‌اند راهگشا نیست بلکه الگوهایی مانند هندوستان که کشوری دمکراتیک بوده و بزرگترین دموکراسی دنیا است مناسب‌تر است چراکه در هندوستان پایبندی به قانون، ایجاد ظرفیت‌‌های توسعه کرد.

وی با بیان اینکه ما حدود 35 گروه قوی در ایران داریم که لازم است از سنین پایین به کودکانمان تاریخ، وفاق و همدلی ملی را آموزش دهیم، افزود: ملیت و ملت‌سازی زمانی پدید آمد که یک ترک جانش را برای یک لر و یک بلوچ جانش را برای یک گیلک فدا کرد. آن زمان ملت ساخته می‌شود. در این رابطه توسعه‌ی گردشگری داخلی به هنجار تبدیل شده و جابجایی موقت افراد در زمان سربازی و دانشگاه همگی باعث افزایش معاشرت و همزیستی مسالمت‌آمیز بین اقوام و گروه‌های متنوع قومی می‌‌شود.

پورصفر تصریح کرد: یکی از مشکلات توسعه‌ی مناطق مرزی، نظامی شدن محیط و اتمسفر این مناطق در طول تاریخ بود که باعث مهاجرت افراد، منابع و سرمایه از آن مناطق به سوی داخل و حتی خارج از کشور شده است.

سی‌ودومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «خواندن توانستن است» از 4 تا 14 اردیبهشت ماه در مصلی امام خمینی (ره) برگزار می‌شود.