تقابل و تعامل نشر و کتاب‌‌های دیجیتالی و کتاب‌‌های کاغذی و انتشار سنتی طی نشستی با عنوان «کتاب‌‌های دیجیتالی فرصت و چالش امروز جهانی نشر» در سرای اهل قلم نمایشگاه کتاب تهران مورد بررسی قرار گرفت.

به گزارش ستاد خبری و رسانه‌ای سی‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، جمشید کیانفر در این نشست گفت: بحث چاپ دیجیتال و کتاب الکترونیک هر دو به ناشر و صنعت نشر لطمه زده‌اند. اگر سیر حضور چاپ را از دهه‌ی 40 مروری بکنیم که از دستگاه استنسیل ترویج شده و بعد به دستگاه فتوکپی و زیراکس رسیده که نخستین ضربه به حق مولف زده شد و با پیدا شدن دستگاه‌‌های پیشرفته و در نهایت کتاب دیجیتال که به نوعی جانشین همه‌ی آنها شد خیلی اتفاقات ناگوار پیش آمده است چرا که در شیوه‌ی سنتی از لحظه‌ی نگاشتن کتاب و ویراستاری، خرید کاغذ و در نهایت چاپ و مقوله‌ی حمل و نقل، شغل‌های بسیاری برای افراد وجود داشته که با دیجیتالی شدن چاپ کتاب و تولید کتاب دیجیتالی این نیروها بیکار می‌‌شوند.

کیانفر ادامه داد: بنده مخالف نشر الکترونیکی کتاب نیستم ولی مانند ساختن خانه‌ای از سقف است به جای ساختن از ریشه و پی که در نهایت بر سرمان فرو می‌‌ریزد.

وی تصریح کرد: در مورد کتاب‌‌های دیجیتالی هم که به رایگان در سایت‌‌ها برای دانلود قرار داده می‌‌شود نیز درست نیست و گاهی افراد چنین توجیهی را برای این کار می‌‌آورند که مثلا دانشجویان نمی‌توانند هزینه‌ی زیادی برای کتاب‌‌ها منظور کنند لذا این شیوه، کمک بزرگی برایشان است اما این دلیل مناسب نیست چراکه هر مساله‌ای قانون و روش خود را دارد و هرکس در هر مرحله‌ای از زندگی باید برای مسایل مختلف هزینه بپردازد.

نشر الکترونیکی مکملی برای شیوه‌ی چاپ روی کاغذ است

مجید سماوی در مورد موضوع نشست اظهار کرد: تکنولوژی آمده تا روش مکمل و شیوه‌ی مدونی ارائه دهد. زمانی خیلی از حسابداران نگرانی این را داشتند که کامپیوتر و برنامه‌‌های حسابرسی جایگزین آنها شود و خیلی مقاومت‌‌ها در مقابل این تکنولوژی صورت گرفت.

وی ادامه داد: بحث جدید بود و کم کم قانع شدند که کامپیوتر و نرم‌افزارهای حسابداری ابزاری بیش نیست و یاریگر حسابداران است. بحث نشر دیجیتال و چاپ دیجیتال را باید از هم جدا کرد. نشر دیجیتال موضوعی است که در آن آثار بدون اجازه‌ی ناشران و مولفان و تولیدکنندگان توزیع می‌‌شود و حق تالیف و حق معنوی آنان در نظر گرفته نمی‌‌شود.

وی افزود: اگر با کمی انصاف بنگریم متوجه می‌‌شویم که نشر دیجیتال به‌تنهایی نشر سنتی را مورد ضربه قرار نداده است، نشر الکترونیکی یک نوع مکمل برای شیوه‌ی چاپ روی کاغذ محسوب می‌‌شود و اگر از ویژگی‌‌هایش بدرستی استفاده شود، می‌‌توان از آن به عنوان ابزاری برای کنترل نشر غیرمجاز استفاده کرد. نشر الکترونیک هنوز در همه جای دنیا در حال پیشرفت است ما اگر به سمت نشر الکترونیک پیش برویم در رفع و یا کنترل نشر غیرمجاز می‌‌توان کمک کنیم مثلا کتاب‌‌های الکترونیک به علاقه‌مند شدن مخاطبان از مجله‌ی کودکان و دانشگاهیان کمک زیادی کرده است.

سماوی در ادامه خاطرنشان کرد: ما به این مساله به عنوان کمک به نشر فعلی نگاه می‌‌کنیم و اگر ناشران از همان ابتدا به عنوان یک واقعیت مفید نگاه می‌‌کردند و رفتار تدافعی نداشتند و در کل نگاه همکاری داشتند، می‌‌توانستند از این امر به عنوان دانش و ابزاری یاریگر در امر نشر استفاده کنند.

وی افزود: مساله کاهش کار و نیروی کار را خیلی قبول نداریم ممکن است تغییری در روند کارهای قدیم انجام گرفته ولی تخصص‌‌های جدید ایجاد شده مساله این است که نیروی کار ما نخواسته و نتوانسته این دانش خود را افزایش دهد و تخصص لازم را بیاموزد لذا با مشکلاتی روبرو می‌‌شوند.

وی اظهار داشت: قرار نیست نشر الکترونیک جایگزین نشر سنتی شود و نشر الکترونیک به نوعی می‌‌خواهد به وضعیت فعلی نشر در همه جای دنیا کمک کند. ما باید برای مملکت خودمان یک پلتفورم طراحی کنیم که با شرایط جامعه‌مان سازگاری داشته باشد و بتوانیم بیشترین انتظارات مولفان و ناشران و خوانندگان را برآورده کنیم و مشکلات را دفع کنیم.

رئیس پژوهشکده‌ی اسناد کتابخانه‌ی ملی در بخش نهایی نشست گفت: سه‌گونه تعریف از کتاب الکترونیک می‌‌توان گفت: یک گروه وسیله را مدنظر قرار دادند یعنی کتابی که توسط book reader قابل خواندن هستند و گروهی دیگر که براساس نرم‌افزار طراحی کننده این کتاب‌‌هاست و گروه سوم که روی سودآوری تکیه شده‌اند یعنی کتاب‌‌هایی که با نشر الکترونیک قابل خرید و فروش هستند. 

غلامرضا عزیزی افزود: کتاب الکترونیک کتابی است که توسط دستگاه الکترونیک به وجود بیاید و با دستگاه الکترونیک قابل خواندن باشد.

در این نشست غلامرضا عزیزی؛ رئیس پژوهشکده‌ی اسناد کتابخانه‌ی ملی، جمشید کیانفر؛ پژوهشگر، نویسنده، مصحح، ویراستار، روزنامه‌نگار و نسخه‌پژوه، مجید سماوی؛ مترجم حضور داشتند.

سی‌و‌یکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «نه به کتاب نخواندن» از تاریخ 12 تا 22 اردیبهشت ماه در مصلای امام خمینی (ره) برگزار می‌شود.