اسماء معیکل در نشستی با عنوان «رمان، زنان و مهاجرت» که در سالن بین‌الملل نمایشگاه کتاب برگزار شد، گفت: زنان در راه مبارزه برای بهبود وضعیت خود هم با مقاومت مردان مواجه هستند و هم مقاومت همجنسان خود که فرهنگ مردانه در آنها رسوخ کرده است.

وی خاطرنشان کرد: در یک نگاه سطحی نسبت به وضعیت زنان، به نظر می‌‌رسد وضعیت خوب و امیدوارکننده است اما با نگاهی عمیق متوجه می‌‌شویم موانع بسیاری جلوی تغییر وضع موجود زنان را می‌‌گیرد.

یک بام و دو هوا در رمان عرب

متخصص مطالعات ادبی زنان در دانشگاه قطر و منتقد ادبی با اشاره به اینکه در طول تاریخ بشریت فرهنگ مردانه سعی کرده است زنان را به حاشیه برساند، اظهار کرد: بعد از ظهور جنبش‌‌های فمنیستی، زنان به شرایط حقارت‌بار خود واقف شدند و اندک اندک به آگاهی اجتماعی رسیدند اما وقوف بر معضل به تنهایی برای حل آن کافی نیست.

معیکل با اشاره به اینکه همه‌ی این موضوعات در رمان زنان عربی جلوه و نمود دارد، گفت: رمان عربی یک بام و دوهوایی را که در زندگی زنان عرب وجود دارد به ما نشان می‌‌دهد؛ خطای زنان غیرقابل بخشش است اما خطای مرد قابل گذشت است. این وضعیت برآمده از سنت‌‌هاست و نه حکم دین چراکه در دین خطا کردن برای مرد و زن یکسان انگاشته می‌‌شود. 

این محقق عرب با اشاره به اینکه تمام دستاوردهای زنان عرب در وضعیت کنونی در حال نابودی است، با اشاره به جنگ‌‌هایی که در منطقه در حال وقوع است، گفت: زنان از بارزترین قربانیان جنگ‌‌های کنونی منطقه هستند و مفاهیمی مانند برده‌داری زنان و دوباره به پشت پرده راندن آنها احیاء شده است به همین دلیل زنان باید در امور اجتماعی مشارکتی جدی داشته باشند و حق خود را از آزادی بگیرند.

وی با اشاره به کتاب خودش به عنوان «سرگذشت ققنوس از تمرکز مردانه تا تمرکز زنانه» تصریح کرد: زن همچون ققنوسی است که می‌‌سوزد و می‌‌میرد اما در نهایت ققنوسی کوچک از میان خاکسترها برمی‌خیزد.

رمان زنانه عرب آشوب زده است

متخصص روایت‌شناسی و نقد فرهنگی در دیوان پادشاهی قطر به عنوان دیگر سخنران این نشست، انتخاب موضوع زنان برای این همایش را بسیار خوب ارزیابی کرد و گفت: چنین نشست‌‌هایی باعث می‌‌شود هم شرایط پرآشوب جامعه‌ی عربی و هم شرایط زنان در این جوامع بررسی شود.

دکتر عبدالله ابراهیم اظهار کرد: رمان‌نویسی در دنیای پرآشوب آیینه‌ای از همین اوضاع است. 

وی ادامه داد: وظیفه‌ی منتقد ادبی این است که ارتباط میان جامعه‌ی روایی و جامعه‌ی واقعی را دریابد. 

متخصص روایت‌شناسی به نقد فرهنگی در دیوان پادشاهی قطر، در توضیح چهار مولفه‌ی رمان عربی معاصر گفت: شرایط زنان، الهام از تاریخ، هویت‌‌های جمعی بخصوص هویت‌‌های زنانه و موضوع تبعید، مهاجرت و کوچ اجباری به دلیل جنگ و استعمار از محورهای اساسی رمان عربی معاصر است

وی نقد فرهنگ مردسالار، بینش زنانه به جهان و مطرح کردن بدن زن را سه موضوع اصلی رمان عربی زنانه‌ی معاصر عنوان کرد و ادامه داد: شرایط اجتماعی در تاروپود رمان تنیده است و خواننده در برابر این حجم از افراط در مطالبه‌گری رمان زنانه‌ی عرب احساس خشم می‌‌کند.

ابراهیم ادامه داد: با وجود اینکه رمان زنان، شرایط آنها را به صورت فراگیری بیان کرده است، با این حال رمان زنانه‌ی عرب در گام‌‌های آغازین خود قرار دارد چراکه سبک هنوز ضعیف است و زبان آنچنان که باید استوار و منسجم نیست.

این منتقد ادبی افزود: تا زمانی که شرایط زنان آشوب زده است رمان زن عرب هم آشوب زده است. زنان عرب باید در رمان‌‌های خود از رمانتیسم آبکی و گریه و زاری دست بردارند و رمان جدی را پیگیری کنند.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به موضوع هویت‌یابی جنسیتی در رمان‌‌ها تصریح کرد: شاهدیم که نسل اول زنان رمان‌نویس بخوبی از پس رسالت خود برآمده‌اند تا هم زنانه بنویسند و هم قوی؛ به همین دلیل با نظر دکتر ابراهیم در مورد آشوب‌زدگی رمان زنانه مخالفم.

دکتر شکوه حسینی ادامه داد: رمان زنانه توانسته است گفتمان خود را در کنار گفتمان مردانه به صورت جدی مطرح کند.

وی با اشاره به سه اتفاق بزرگ در جهان عرب که زنان را متاثر کرده است، گفت: استعمار، اشتغال فلسطین و آوارگی بسیاری از مردم و تبعید به خاطر شرایط نامساعد سیاسی از موضوعاتی است که بر رمان زنانه‌ی عرب معاصر تاثیر بسیاری گذاشته است.