محمدرضا سرشار در نشست «خصایص قصه و داستان در حوزه کودک» مطرح کرد؛

باید درست اندیشیدن را به خردسالان آموزش داد

1402/02/21-20:08

محمدرضا سرشار در نشست «خصایص قصه و داستان در حوزه کودک» ضمن اشاره به اینکه داستان کوتاه برای خردسالان است، گفت: باید درست اندیشیدن را به خردسالان آموزش داد.

به گزارش ستاد خبری سی‌و‌چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، پنجشنبه ۲۱ اردیبهشت همزمان با دومین روز نمایشگاه کتاب تهران، نشست «خصایص قصه و داستان در حوزه کودک» با حضور محمدرضا سرشار در سرای کارگاه‌های آموزشی برگزار شد. 

محمدرضا سرشار در این نشست گفت: خردسالان تا به سنی نرسند که بتوانند روی گوش دادن تمرکز داشته باشند، نمی‌توانند خوب بشوند. روانشناسان می‌گویند انسان از سه سالگی به بعد می‌تواند روی شنوایی خود تمرکز داشته باشد و از همین سن به بعد می‌توان داستان‌ها را برای خردسالان خواند.

او افزود: اولین داستان‌هایی که برای بچه‌ها گفته می‌شوند افسانه‌اند و با تکرار همراه می‌شوند. کودکان تخیل قوی دارند؛ اساطیر پاسخ‌های تخیلی انسان‌های جاهلی هستند که نمی‌توانند به سوالاتشان پاسخ عاقلانه بدهند.

این نویسنده بیان کرد: اساطیر مذهبی به صورت خیالی به سوالات بنیادینی چون «انسان کیست؟» پاسخ می‌دهند. اساطیر در بعضی مواقع به سوالات علمی پاسخ می‌دهند. اصولا هر کجا که سایه، روشن است، تخیل رشد می‌کند.

سرشار گفت: خردسالان دو خصیصه بارز دارند و یکی از این خصایص خودمرکزگرایی است. خردسالان تصور می‌کنند که همه‌چیز را خودشان کشف می‌کنند. خصیصه دوم آن‌ها جاندارپنداری است. خردسال به اشیا و پدیده‌ها جان می‌دهد. تخیل خردسال محدود است. به این معنا که خردسال خارج از پدیده‌های معمولی تخیل نمی‌کند.

او ادامه داد: از حدود شش سالگی به بعد تخیل نامحدود می‌شود. یعنی شخص می‌تواند از ترکیب تصاویر موجود، موجودات دیگری بسازد. بنابراین داستان‌هایی که موجودات فراواقعی در آن‌ها وجود دارد، داستان‌های خوبی برای خردسالان نیستند. بعضی‌ها از این موضوع سوء‌استفاده می‌کنند و می‌گویند نباید چیزی درباره خدا به خردسالان گفت. این در صورتی است که بزرگسالان و آموزش و پرورش باید درست اندیشیدن را به خردسالان آموزش بدهند. خداشناسی یکی از مفاهیم فطری است و هر انسانی از بدو تولد، خداشناس است. بنابراین خداوند در خردسالی نیازی به اثبات ندارد و فقط باید بیشتر معرفی شود.

این نویسنده همچنین بیان کرد: خردسالان با هر بار شنیدن یک داستان، نکات دیگری از آن داستان را درک می‌کنند. پس خردسالان باید بارها یک داستان را بشنوند تا پیام اصلی را درک کنند. از طرف دیگر بعضی داستان‌ها بارها و بارها یک موضوع را تکرار می‌کنند تا بتوانند آن موضوع را در ذهن خردسالان تثبیت کنند. داستان کوتاه برای خردسالان است و داستان‌های دنباله‌دار به درد خردسالان نمی‌خورند.

داستان‌های تاریخی، داستان‌های مناسبی برای خردسالان نیستند
محمدرضا سرشار خردسال را یک موجود پرتحرک خواند و افزود: آموزش در سنین خردسالی یا اصلا جایی ندارد یا همراه با بازی است؛ بنابراین اگر داستان‌های خردسالان توام با جنبش و تحرک باشند، داستان‌های موفقی خواهند بود.

این نویسنده ادامه داد: کیفیات مفاهیم هستند و از طریق منطقی آموزش داده می‌شوند. کمیات هم از طریق فیزیکی آموزش داده می‌شوند. کودکان در پایان هفت سالگی و آغاز هشت سالگی مفهوم زمان را درک می‌کنند. بنابراین داستان‌های تاریخی، داستان‌های مناسبی برای خردسالان نیستند، چراکه فهم داستان‌های تاریخی به درک مفهوم زمان ارتباط دارد.

سرشار گفت: خردسالان معمولا کمیت را با کیفیت اشتباه می‌گیرند. خردسالان به سختی مفاهیم کوچک‌تر و بزرگ‌تر را درک می‌کنند و متاسفانه بازار پر از کتاب‌هایی است که می‌خواهند مفاهیم کوچک‌تر و بزرگ‌تر را به خردسالان آموزش دهند. این در صورتی است که فقط روانشناسانی که با مراحل رشد خردسالان آشنا هستند، می‌توانند داستان‌هایی را بنویسند که با آن داستان‌ها بتوانند مفاهیم کوچک‌تر و بزرگ‌تر و راست و چپ را به‌درستی به کودکان آموزش بدهند.

او بیان کرد: نکته دیگر، بازی‌های نمادین در خردسالی است. یکی از ویژگی‌های انسان، مجرد کردن ماده است و یکی از مشخصات خداگونگی انسان، تجرد بخشیدن به ماده است و خردسالان هم همچون بزرگسالان این ویژگی را دارند. دوره بازی‌های نمادین از دو تا پنج سال است.

وی گفت: بچه‌ها در دوران خردسالی به حیوانات به‌خصوص حیوانات اهلی علاقه دارند و ما می‌توانیم در قالب حیوان، بسیاری از پیام‌ها را به خردسالان منتقل کنیم.

محمدرضا سرشار در پایان بیان کرد: نکته دیگر که بسیار مهم است، این است که یک نویسنده کودک و خردسال برخلاف سایر بزرگسالان می‌تواند حس‌های دوره‌های خردسالی، کودکی و نوجوانی را در خودش زنده کند. در واقع کسی که بتواند از زاویه دید خردسالان به جهان بنگرد، می‌تواند داستان‌های خوبی را برای خردسالان بنویسد.

سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۲۰ اردیبهشت آغاز به‌کار کرده و تا ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ در مصلی امام خمینی (ره) و همزمان به‌صورت مجازی در ketab.ir ادامه دارد.