بازگشت
وضعیت رمان پلیسی جدید در نمایشگاه کتاب بررسی شد
1404/02/19-18:13
نشست نقد و بررسی رمان پلیسی «راکون، مافیای بزرگ استانبول»، با حضور نویسنده اثر سوات دومان، نویسنده رمان و منتقد عباس کریمی عباسی، مترجم و نویسنده رمان‌های پلیسی، در سرای گفت‌و‌گو برگزار شد.
به‌گزارش ستاد خبری سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، سوات دومان، در آغاز نشست اثرش را معرفی کرد و توضیح داد: این رمان تلاش کرده تا قالب‌های سنتی ادبیات پلیسی را به چالش بکشد و در عوض، تمرکز بیشتری بر برش‌های زندگی واقعی و غیرمعمول داشته باشد. وی به اهمیت تغییر جنس روایت و فاصله‌گیری از پایان‌های گره‌گشای کلاسیک در این اثر اشاره کرد و افزود: کتاب به‌گونه‌ای طراحی شده است که بیشتر به فهم و تأویل خواننده وابسته است تا به حل معما.
عباس کریمی عباسی، منتقد شناخته‌شده و مترجم برجسته در حوزه ادبیات پلیسی، در ادامه به تحلیل دقیق‌تری از این رمان پرداخت. وی با اشاره به تأثیرات مختلفی که در ترجمه آثار پلیسی به زبان فارسی مشاهده کرده است، اظهار کرد: آثاری همچون این رمان، نه‌تنها در قالب پلیسی، بلکه به‌طور کلی در قالب ادبیات جنایی جای دارند.
وی با تأکید بر لزوم تفکیک این دو ژانر، تصریح کرد که ادبیات پلیسی به‌عنوان یک زیرمجموعه از ادبیات جنایی با محوریت پلیس و کارآگاهان شناخته می‌شود، درحالی‌که آثار جنایی می‌توانند به زندگی روزمره و شخصیت‌های معمولی بپردازند.
کریمی عباسی همچنین در بخشی از سخنان خود، با اشاره به تحولات زبان‌شناختی و فرهنگی در عرصه ترجمه، از تجربه‌های موفق ترجمه‌های ادبیات فارسی به زبان ترکی و بالعکس سخن گفت. وی تأکید کرد: ترجمه ادبیات به زبان‌های مختلف می‌تواند به توسعه و گسترش فرهنگ‌های گوناگون کمک کرده و به ارتقای آگاهی فرهنگی بین کشورها منجر شود.
این نشست در بخش دیگری به نقد و بررسی تأثیرات ژانر پلیسی بر سینما و تلویزیون اختصاص داشت. کریمی عباسی با اشاره به اقتباس‌های سینمایی از آثار نویسندگان برجسته‌ای چون دشیل همت و ژان‌پاتریک منشت، تأکید کرد که سینما و ادبیات پلیسی ارتباط تنگاتنگی دارند و آثار جنایی می‌توانند به‌طور مؤثری به روایت‌های بصری تبدیل شوند.
در این نشست، کریمی عباسی همچنین به تطبیق سبک دومان با نویسندگان مشهور جهانی مانند دشیل همت و اریک امبلر پرداختند. کریمی با ذکر آثار نویسندگان فرانسوی همچون بوالو و نارسژاک، به تطور مفهوم «نوآر» و تأثیر آن بر روایت‌های معمایی و جنایی اشاره کرد.
وی همچنین روابط نزدیک بین ادبیات جنایی و تحولات اجتماعی را بررسی کرد و توضیح داد: این نوع ادبیات ازنظر اجتماعی، به شناخت دقیق‌تر و تحلیلی‌تری از شرایط انسانی می‌پردازد.
در ادامه سوات دومان بر اهمیت مطالعه و تحقیق در حوزه ادبیات پلیسی و جنایی تأکید کرد و از علاقه‌مندان خواست که با بازخوانی آثار خود و دیگر نویسندگان برجسته این حوزه، نگاه دقیق‌تری به مسائل اجتماعی و روان‌شناختی داشته باشند.
این نویسنده افزود: ما باید با نگرش جدیدی به این آثار نگاه کنیم و نه‌تنها به حل معما، بلکه به درک و شناخت لایه‌های پیچیده زندگی انسانی بپردازیم. این اثر که در سال ۲۰۱۸ به‌عنوان بهترین اثر پلیسی ترکیه شناخته شد، تحولی در عرصه رمان‌های جنایی به وجود آورده است؛ کتابی که برخلاف انتظارها، در ابتدا توسط ناشران متعددی رد شد؛ چراکه به گفته ناشران، این رمان هیچ پلیسی درون خود ندارد و به‌جای کارآگاه‌های معمول، یک راننده تاکسی درگیر داستانی پیچیده و جنایی می‌شود.
وی در ادامه گفت: راکون که ترکیب بی‌نظیری از ژانرهای مختلف است، با داستانی از یک راننده تاکسی آغاز می‌شود که به‌اشتباه به جرم دزدی تابلوهای پیکاسو متهم می‌شود. این موضوع ازلحاظ ساختاری به‌گونه‌ای متفاوت از رمان‌های پلیسی رایج است که معمولاً شخصیت‌های اصلی آن‌ها پلیس یا کارآگاه‌های خصوصی هستند. بااین‌حال، شخصیت‌های معمولی و نحوه برقراری ارتباط آن‌ها با دنیای جنایت و درگیری‌های روان‌شناختی، توجه بسیاری از منتقدان را جلب کرده است.
عباسی کریمی در ادامه اظهار کرد: در رمان‌های جنایی واقع‌گرا، شخصیت‌ها بیشتر در موقعیت‌های استیصالی قرار می‌گیرند و این استیصال، عامل اصلی پیشبرد داستان است. این همان چیزی است که در «راکون» نیز مشاهده می‌کنیم.
دومان در این نشست، درباره روند خلق این اثر توضیح داد: الهام‌گیری از مشکلات اجتماعی و روان‌شناختی باعث شد که داستان به‌سمت خلق شخصیت‌های پیچیده و درگیر در وضعیت‌های بحرانی پیش رود.
وی در توضیح بیشتر گفت: وقتی یک آدم معمولی به وضعیتی گرفتار می‌شود که هیچ راه فراری ندارد، ظرفیت‌های نهفته او نمایان می‌شود.
این نویسنده و منتقد همچنین رویکردهای ادبیات پلیسی در ترکیه و کشورهای غربی را مقایسه کرد و توضیح داد که در فرهنگ‌های شرقی، به‌ویژه در کشورهایی چون ترکیه، جنبه‌های اخلاقی و فرهنگی در برخورد با موضوعات جنایی و فساد اجتماعی اهمیت بیشتری دارد و همین امر باعث تفاوت‌های چشمگیر در نحوه روایت داستان‌های جنایی می‌شود.
در ادامه، کریمی به تأثیرات ادبیاتی مانند آثار کافکا اشاره کرد که در آن‌ها شخصیت‌ها در وضعیت‌های بی‌خبری و گیجی نسبت به جرم خود قرار می‌گیرند. این ویژگی‌ها ازجمله عواملی است که موجب جذابیت و تأثیرگذاری «راکون» در میان آثار جنایی ترکیه شده است.
وی در ادامه تشریح کرد: با توجه به موضوعات اجتماعی و فرهنگی که در داستان‌های جنایی مطرح می‌شود، جایگاه ویژه‌ای در فهم بهتر ادبیات جنایی و پلیسی در کشورهای شرقی پیدا کرد. همچنین، رمان «راکون» به‌عنوان یکی از آثار برجسته در ترکیه، نشان‌دهنده تغییرات اساسی در روایت‌های جنایی و پلیسی در منطقه است و این ویژگی‌ها باعث شد که این اثر در سطح جهانی مورد تحسین قرار گیرد.
در ابتدای نشست، کریمی عباسی اشاره کرد: ادبیات جنایی، به‌ویژه در آثار نویسندگان ترکیه‌ای، به نوعی از نگاه جامعه‌شناختی و روان‌شناختی به مسائل اجتماعی پرداخته است. ایشان به ویژگی‌های خاص جامعه ترکیه اشاره کرده و توضیح دادند که چگونه نویسندگان این کشور با نگاهی دقیق و انتقادی به مشکلات اجتماعی و سیاسی توجه کرده‌اند.
همچنین، در این نشست به اهمیت ترجمه آثار جنایی از زبان ترکی به زبان‌های دیگر تأکید شد. کریمی با تأکید بر اهمیت ترجمه آثار نویسندگان ترکیه‌ای، اظهار کرد که این آثار نه‌تنها به درک بهتر فرهنگ ترکیه کمک می‌کند، بلکه باعث برقراری ارتباط بیشتر بین ایران و ترکیه نیز می‌شود. ترجمه این آثار می‌تواند به شناخت بهتر جنبه‌های مختلف جامعه ترکیه، به ویژه در زمینه‌های اجتماعی و سیاسی، کمک کند.
در ادامه کریمی به بحثی درباره تأثیر ادبیات جنایی بر شناخت شهر و فضای شهری پرداخت و گفت: ادبیات جنایی ایرانی و ترکیه‌ای که در این آثار، شهر نه‌تنها به‌عنوان یک پس‌زمینه، بلکه به‌عنوان یک شخصیت مستقل و کاراکتر در داستان‌ها عمل می‌کند.
وی همچنین به اهمیت نگاه شهروندی در ادبیات جنایی اشاره کردند و افزودند: نویسندگان این ژانر با بررسی رفتارهای انسانی و اخلاقی، به تحلیل و تفسیر دنیای زیرزمینی شهرها پرداخته‌اند. در این میان، شهرهای مختلف مانند تهران و پاریس در آثار نویسندگان این ژانر نقش مهمی ایفا می‌کنند.
در پایان نشست، تأکید شد که ترجمه آثار ادبیات جنایی از زبان ترکی به زبان‌های دیگر، به‌ویژه به زبان فارسی، می‌تواند به تقویت روابط فرهنگی بین دو کشور ایران و ترکیه کمک کند. همچنین، این آثار می‌توانند به ارتقای سطح ادبیات جنایی در ایران و ترکیه و درک بهتر از جوامع مختلف کمک کنند.
سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۱۷ اردیبهشت شروع شده و تا ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ با شعار «بخوانیم برای ایران» در محل مصلای امام خمینی(ره) برپا خواهد بود. این رویداد به‌صورت مجازی نیز در book.icfi.ir در حال برگزاری است.
